Πλύση τυροπήγματος

Πλύση Τυροπήγματος (για την παρασκευή σκληρών τυριών τύπου Γραβιέρας)
Με τον όρο πλύση τυροπήγματος εννοούμε την απορρόφηση του τυρόγαλου και στην συνέχεια προσθήκη νερού για την αραίωση του γαλακτοζάχαρου στην υγρή φάση του τυριού έτσι ώστε να μην αφεθεί το τυρί να γίνει πολύ όξινο.
Όσο λιγότερο όξινο είναι το τυρί τόσο πιο ελαστική είναι η μάζα του.
Συνήθως αρκεί ποσότητα νερού 10%-20% της ποσότητας του γάλατος.
Διαδικασία: Μετά την πήξη του γάλατος και την κοπή του τυροπήγματος σε πολύ μικρά κομμάτια αναδεύουμε το κομμένο τυρόπηγμα για 15-20 λεπτά έτσι ώστε να πετύχουμε ομοιόμορφη αποστράγγιση του τυρόγαλου διότι τα μικρά κομμάτια κατακάθονται στον πυθμένα και δημιουργούν συσσωματώματα, αν πρέπει να παραχθούν πιο σκληρά τυριά μπορεί να διαρκέσει και 30 λεπτά.
Κατόπιν αφαιρούμε ίση ποσότητα τυρόγαλου με την ποσότητα του νερού που θα προσθέσουμε το οποίο θα πρέπει να βρίσκεται στην ίδια θερμοκρασία 30ο -33ο βαθμούς με το τυρόγαλο.
Το νερό πλύσης προσθέτεται όλο με μιας  και αναθερμαίνουμε μέχρι τους 40ο βαθμούς  με ρυθμό 1ο βαθμό ανά 1 λεπτό, αν γίνει πολύ γρήγορα η αναθέρμανση τότε τα κομμάτια αποκτούν επιδερμίδα με αποτέλεσμα ενώ εξωτερικά να έχουν σκληρύνει εσωτερικά παραμένουν μαλακά.

Διατροφή αιγοπροβάτων

Πρόγραμμα διατροφής αιγοπροβάτων

Η ΛΙΠΟΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ

Η λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος, είναι μία ποιοτική ιδιότητα η οποία επηρεάζεται μεν από γενετικούς παράγοντες, αλλά έχει και άμεση εξάρτηση από την διατροφή του ζώου.

ΣΥΣΤΑΣΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ

Η μέση σύσταση του γάλακτος για τα γαλακτοπαραγωγά ζώα είναι για τα βοοειδή 3,70%, τα πρόβατα 7,9%, τις αίγες 4,7% με αντίστοιχα ειδικά βάρη 1,032 – 1,036 και 1,030.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΛΙΠΟΥΣ ΣΤΟ ΓΑΛΑ

(α) Φυλή
(β) Πληρότητα άλμεξης (καλή εκκένωση του μαστού)
(γ) Διατροφή με Χονδροειδείς Ζωοτροφές, σε συγκεκριμένη αναλογία επί της    συνολικής ποσότητας του ολικού σιτηρεσίου, με χλόες και ίνες υψηλής ποιότητας
(δ) Στάδιο γαλακτικής περιόδου (καμπύλη γαλακτοπαραγωγής)
(ε) Σωματική κατάσταση των ζώων κατά τον τοκετό (ούτε ισχνά ούτε και παχιά ζώα)
(στ) Υγεία του ζώου Το ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ των μηρυκαστικών έχει την ιδιαιτερότητα της ύπαρξης των προ-στομάχων (μεγάλη κοιλία, εχίνος, κεκρύφαλος και ήνυστρο) ανατομικά διαμερίσματα τα οποία δεν υπάρχουν στα υπόλοιπα ζώα όπως φυτοφάγα μονογαστρικά, παμφάγα μονογαστρικά (πτηνά, χοίροι) και στα σαρκοφάγα. Στους προ-στομάχους των μηρυκαστικών μετά τον απογαλακτισμό τους εγκαθίσταται μία πλούσια μικροβιακή χλωρίδα που αποτελείται από μικρόβια = μικροοργανισμούς = βακτήρια + πρωτόζωα. Ο σκοπός τους είναι η διάσπαση των θρεπτικών συστατικών της τροφής (που περιέχονται σε αυτή) για τον εφοδιασμό των κυττάρων του οργανισμού με το κατάλληλο υπόστρωμα για την εκδήλωση των φαινομένων του αναβολισμού και καταβολισμού της ύλης, δηλαδή την εκδήλωση του φαινομένου της ζωής.

Τ Ρ Ο Φ Η

Αποτελείται από Υδατάνθρακες -Λίπη -Πρωτεΐνες και Ανόργανα Στοιχεία-Βιταμίνες.
Την τροφή των μηρυκαστικών ζώων την διαχωρίζουμε σε Χονδροειδή Ζωοτροφή και σε Συμπυκνωμένη ή Σύνθετη Ζωοτροφή. Υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των στην σύσταση και, την υφή η οποία παίζει τον κύριο-βασικό ρόλο στην εκδήλωση των ζυμωτικών φαινομένων στους προ-στομάχους.
Οι Χονδροειδείς Ζωοτροφές είναι πλούσιες σε ίνες και υδατάνθρακες όπως και σε κυτταρίνη και ημι-κυτταρίνες.
Οι Σύνθετες Ζωοτροφές σε πολυσακχαρίτες όπως το άμυλο.
Οι Υδατάνθρακες που περιέχονται στην τροφή (φρουκτάνες, πηκτίνες, κυτταρίνη, ημι-κυτταρίνες, άμυλο, ολιγοσακχαρίτες, άλλοι πολυσακχαρίτες), υπό την επίδραση των πεπτικών ενζύμων καθώς και του μικροβιακού πληθυσμού των μικροβίων στους προστομάχους των μηρυκαστικών, πέπτονται για να δώσουν στον οργανισμό τα τελικά προϊόντα του μεταβολισμού των Υδατανθράκων.
Τα τελικά προϊόντα του μεταβολισμού των υδατανθράκων στο πεπτικό σύστημα των μηρυκαστικών είναι τα κύρια πτητικά λιπαρά οξέα (οξικό-προπιονικό-βουτυρικό – γαλακτικό) αντίθετα με τα μονογαστρικά που είναι η γλυκόζη (απλό σάκχαρο). Κατά τον μεταβολισμό των υδατανθράκων στους προ-στομάχους των μηρυκαστικών σημασία δεν έχει μόνο η ποσότητα παραγωγής πτητικών λιπαρών οξέων αλλά και εξίσου σημαντική είναι η αναλογία οξικού οξέος – προπιονικού οξέος.
Για να επιτύχουμε την επιθυμητή αναλογία παραγωγής οξικού – προπιονικού, ρόλο παίζει το ποσοστό Χονδροειδούς Ζωοτροφής και Σύνθετης Ζωοτροφής που συμμετέχουν στο ημερήσιο σιτηρέσιο των ζώων, καθώς και το είδος τους. Για τις χονδροειδείς τροφές παίζει ρόλο η υφή (πόσο ξυλώδης είναι), η ηλικία της χλόης διότι ανάλογα με την ηλικία του φυτού αυξάνεται και η ξυλοποίηση των φυτικών μερών και ο βαθμός τεμαχισμού τους (όσο πιο μεγάλα κομμάτια τόσο το καλλίτερο).
Για τις Σύνθετες Ζωοτροφές παίζει ρόλο η περιεκτικότητα τους σε ευζύμωτους υδατάνθρακες (οι οποίο προκαλούν γρήγορη πτώση του ph). Η υφή που προσδίδεται στο σιτηρέσιο με τη συμμετοχή των Χονδροειδών Ζωοτροφών συμβάλλουν θετικά στην αύξηση του χρόνου παραμονής της τροφής στο πεπτικό σύστημα του ζώου (αυξάνοντας το βαθμό προσβολής και ελευθέρωσης των θρεπτικών συστατικών που αποτελούν τις τροφές) επιτυγχάνοντας καλλίτερη αξιοποίηση της τροφής. Επίσης η υφή αυξάνει την συχνότητα και την ένταση του μηρυκασμού. Από τις χρησιμοποιούμενες τροφές στην διατροφή των ζώων, οι Χονδροειδείς Τροφές έχουν χαρακτηριστική υφή.
Οι δημητριακοί καρποί παρουσιάζουν μειωμένη υφή σε σχέση με τις Χονδροειδείς Τροφές και η οποία υφή προσδίδεται σε αυτούς λόγω των περιβλημάτων τους (δηλαδή σπασμένοι καρποί – νιφαδοποιημένοι – αλεσμένοι, έχουν ακόμη μικρότερη υφή).
Οι χλωρές νομές άρα και τα ενσιρρώματά τους, στερούνται υφής και ιδίως τα φυλλώδη μέρη τους.
Κατά τον μεταβολισμό των υδατανθράκων στο πεπτικό σύστημα των μηρυκαστικών προκύπτουν από τις μεν χονδροειδείς τροφές τα πτητικά λιπαρά οξέα οξικό – προπιονικό – βουτυρικό σε αναλογίες 75% - 15% - 10%, ενώ από τις συμπυκνωμένες τροφές οξικό 26%, προπιονικό 45% και βουτυρικό 30%.
Τα πτητικά οξέα που παράγονται κατά τον μεταβολισμό των υδατανθράκων διοχετεύονται μέσω του αίματος στο μαστικό αδένα (μαστό), όπου εκεί το μεν οξικό αποτελεί βασικό υπόστρωμα για την λιπογένεση. Δηλαδή γίνεται ο μεταβολισμός του οξικού από τα γαλακτοφόρα κύτταρα του μαστού και η σύνθεση των λιπιδίων που περιέχονται στο γάλα, άρα το ποσοστό λίπους στο γάλα μέχρι ενός ορίου που καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες για κάθε ζώο. Το προπιονικό χρησιμοποιείται από τον οργανισμό ως βασικό υπόστρωμα για την γλυκογένεση [παραγωγή γλυκόζης στο ήπαρ(συκώτι)] για ενεργειακό υπόστρωμα των απαραίτητων οξειδώσεων που λαμβάνουν χώρα στον οργανισμό.
Επομένως δεν μας ενδιαφέρει μόνο η ποσότητα των παραγόμενων πτητικών λιπαρών οξέων αλλά και η αναλογία με την οποία παράγονται και κυρίως η σχέση οξικού / προπιονικού, γιατί το βουτυρικό οξύ μετατρέπεται σε οξικό.
Ένα παράδειγμα κακής (μη ισόρροπης) διατροφής είναι ένα σιτηρέσιο το οποίο περιέχει ποσοστό Ινωδών Ουσιών (κυτταρίνη, ημι-κυτταρίνες, πηκτίνες) μικρότερο 5-6% επί του συνόλου της ξηράς ουσίας του ολικού σιτηρεσίου (δηλαδή περιέχει μεγάλο ποσοστό συμπυκνωμένων ζωοτροφών), μπορεί να καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού, αλλά έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του γαλακτικού οξέος στους προ-στόμαχους, με επακόλουθο τη μείωση της τιμής του ph σε τιμές μικρότερες του 5,5 ( η ιδανική τιμή ph στους προ-στομάχους είναι 5,5 – 6,5). Η συνεχής πτώση του ph επιτείνεται από την αναστολή της μετατροπής του βουτυρικού οξέος προς οξικό αλλά προς γαλακτικό οξύ.
Οι χαμηλές τιμές του ph οδηγούν: Στην υψηλή παραγωγή οξέων τα οποία απορροφούνται διαμέσου των τοιχωμάτων της μεγάλης κοιλίας στο αίμα με αποτέλεσμα:
* αιμοσυμπύκνωση με απορρόφηση ύδατος από το αίμα
* οξέωση = γαλακτοξαιμία που μπορεί να οδηγήσει το ζώο στο θάνατο
* απανθράκωση του βλενογόννου της μεγάλης κοιλίας
* διακοπή μηρυκασμού μέσω του οποίου με την σίελο εισέρχεται στην μεγάλη κοιλία ποσότητα όξινου ανθρακικού νατρίου (ΝαΗCO3) και άλλων διττανθρακικών τα οποία αυξάνουν το ph σε ηπιότερες τιμές > 5,5, και
* σημαντικότερο σε χαμηλές τιμές ph έχουμε αναστολή της δράσης των μικροοργανισμών (μικροχλωρίδας) των προστομάχων, που η δράση του είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την παραγωγική ικανότητα του ζώου.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η αύξηση της λιποπεριεκτικότητας της τροφής, δηλαδή το ποσοστό λίπους που περιέχει (οι σύνθετες ζωοτροφές περιέχουν πολύ μεγαλύτερη ποσότητα από τις χονδροειδείς), οδηγεί σε μείωση της κυτταρινολυτικής δράσης των μικροβίων, δηλαδή αξιοποιείται με κακό τρόπο το σιτηρέσιο, αυξάνοντας έμμεσα την παραγωγή γαλακτικού οξέος και αντίστοιχα μειώνοντας αυτή του οξικού, συνεπώς μειώνεται και η λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος.

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ - Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α

Ο επιθυμητός στόχος κάθε γαλακτοπαραγωγού κτηνοτρόφου είναι η επίτευξη υψηλής γαλακτοπαραγωγής με υψηλή περιεκτικότητα του γάλακτος σε λίπος (λιποπεριεκτικότητα).
Για την επίτευξη του στόχου αυτού πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η διατροφή του ζώου, η οποία πρέπει να είναι ΙΣΟΡΡΟΠΗ από κάθε άποψη, δηλαδή να καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες και τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά σε ημερήσια βάση καθώς και να εξασφαλίζει την εκδήλωση των συμβιωτικών φαινομένων των προ-στομάχων του μηρυκαστικού. Έτσι τα σιτηρέσια των γαλακτοπαραγωγής μηρυκαστικών ζώων καταρτίζονται με κάποιες προδιαγραφές ώστε να εξασφαλίζεται η εκδήλωση μηρυκασμού και συμβιωτικών φαινομένων των προ-στομάχων. Γι’ αυτό είναι απολύτως απαραίτητη η συμμετοχή των Χονδροειδών Τροφών στο σιτηρέσιο, έτσι ώστε η ξηρά ουσία τους που περιέχεται στο σιτηρέσιο να είναι μεγαλύτερη ή ίση του 1% του σωματικού βάρους του ζώου. Δηλαδή προβατίνα σωματικού βάρους 50kg θα πρέπει να καταναλώνει απαραιτήτως 500gr ημερησίως ξηράς ουσίας που να προέρχεται από χονδροειδείς ζωοτροφές. Επίσης το σιτηρέσιο για να θεωρείται ισόρροπο για την διατροφή των μηρυκαστικών θα πρέπει να περιέχει 18-22% ινώδεις ουσίες από χονδροειδείς ζωοτροφές στην ολική ξηρά ουσία του σιτηρεσίου.
ΓΕΝΙΚΑ ΤΑ ΣΙΤΗΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΜΗΡΥΚΑΣΤΙΚΩΝ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΠΟΨΗ ΜΕ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΧΟΝΔΡΟΕΙΔΩΝ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ ΜΕ ΥΨΗΛΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, για να επιτύχουμε όχι μόνο υψηλή παραγωγή αλλά και ποιοτική. Τα σιτηρέσια πρέπει να περιέχουν όχι μόνο χλωρή νομή (χόρτα, μηδική, τριφύλλι) αλλά και κάποια ποιότητα αχύρου για την ρύθμιση των Ινωδών ουσιών και της Ξηράς Ουσίας του σιτηρεσίου, καθώς και για την πρόσδοση υφής στο σιτηρέσιο. (πηγές: Διατροφή Αγροτικών Ζώων: Γ. Ζέρβα – Π. Καλαϊσάκη – Κ. Φεγγερού Εργαστήριο Διατροφής Ζώων, Τμήμα Ζωικής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΠΡΟΒΑΤΙΝΩΝ

Πλήρες Μίγμα Βόσκηση Χονδροειδής τροφή

(Α) Περίοδος οχειών (ΜΑΡΚΑΛΟΥ) Αδυνατισμένες από την περίοδο γαλακτοπαραγωγής μιγμα 400 gr /ημερησίως, και βόσκηση ή οτιδήποτε σανός ΠΡΟΣΟΧΗ:όχι τριφύλλι

(Β) Περίοδος Κυοφορίας
1ος έως και 3ος μήνας μιγμα 200-300 gr / ημερησίως, και βόσκηση ή οτιδήποτε σανό

4ος και 5ος μήνας μιγμα 200-300 gr / ημερησίως, και βόσκηση ή οτιδήποτε σανό

Θηλασμός – Γαλακτοπαραγωγή για κάθε 1 κιλό γάλακτος μιγμα 500 gr / ημερησίως και 1 kg οτιδήποτε σανό
(ή) μιγμα500 gr / ημερησίως, και 3-3,5 kg χλόη
(ή) μιγμα500 gr / ημερησίως, και λίγη χλόη και 500 gr οτιδήποτε σανό
Τα υψηλά επίπεδα των λιπαρών στο γάλα επιτυγχάνονται με την χορήγηση καλής ποιότητας σανού

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΑΜΝΟΕΡΙΦΙΩΝ

(α) Αρνιά από 0 έως 15 ημερών Μόνο το γάλα της μητέρας
(β) Αρνιά από 16 έως 45 ημερών (απογαλακτισμός) μιγμα και γάλα (**)
(γ) Αρνιά από 45 ημερών έως τελικού τους προορισμού μιγμα(ελεύθερη διατροφή, τρώνε όσο θέλουνε)
Έχουμε καλλίτερα αποτελέσματα και αποδόσεις όταν η ποσότητα τροφής μοιράζεται σε 2 ταΐσματα (**)

Κατά την περίοδο των 16 έως 45 ημερών ο απογαλακτισμός πρέπει να γίνει σταδιακά και όχι απότομα την τελευταία ημέρα.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ορθή διατροφή των προβατίνων θα πρέπει να στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εμπειρία του κάθε κτηνοτρόφου που είναι απαραίτητη:

α) στο να ξέρει πολύ καλά τα ζώα που έχει και τις δυνατότητες παραγωγής τους
β) να αξιολογεί όσο το δυνατόν καλύτερα τους βοσκότοπους που διαθέτει και την εποχική παραγωγή αυτών και
γ) να αξιολογεί σωστά σε κάθε περίπτωση τη σωματική κατάσταση των προβατίνων (να μην έχει ποτέ αδύνατα ή πολύ παχιά ζώα). Επίσης είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν οι κτηνοτρόφοι ότι :
ΠΟΤΕ (σχεδόν) δεν είναι δυνατόν να καλύψουν τις ανάγκες των προβατίνων τους χρησιμοποιώντας, συμπληρωματικά των χονδροειδών ζωοτροφών, μόνο κάποιον καρπό ή σπέρμα (π.χ. μόνο καλαμπόκι ή βαμβακόσπορο) αλλά χρειάζεται η χορήγηση μίγματος που να είναι ισόρροπο σε όλα τα θρεπτικά συστατικά. Θα πρέπει πάντοτε να εξασφαλίζουν χονδροειδή τροφή για τα ζώα τους (βοσκή ή οποιοδήποτε καλό σανό)

Περίοδος οχειών (μαρκάλου).
Η περίοδος αυτή συμπίπτει με το τελευταίο στάδιο της γαλακτοπαραγωγής. Συνήθως οι προβατίνες προς το τέλος της γαλακτικής περιόδου έχουν απώλεια στο σωματικό τους βάρος. Τότε και για περίοδο περίπου δύο εβδομάδων πριν από την οχεία πρέπει να τους χορηγείται συμπληρωματική τροφή που μπορεί να είναι ένα ισορροπημένο μίγμα συμπυκνωμένων τροφών και σε ποσότητα 400 g ανά ημέρα. Θα πρέπει να έχουμε πάντοτε το νου μας ώστε να μην υπερπαχυνθούν οι προβατίνες με αρνητικά αποτελέσματα στη γονιμότητά τους.

Περίοδος κυοφορίας
Οι προβατίνες, έως τον τέταρτο μήνα της εγκυμοσύνης, χρειάζονται περίπου 4 φορές περισσότερο νερό από ότι πριν από την εγκυμοσύνη. Καθώς το 70% της ανάπτυξης των αγέννητων αρνιών συντελείται σε αυτή την περίοδο των 5 ή 6 εβδομάδων, η τροφή πρέπει να περιέχει αρκετές θερμίδες και να είναι θρεπτικά ισορροπημένη για να ενισχύσει την ανάπτυξη. Τον τελευταίο μήνα της κύησης, το έμβρυο γίνεται τόσο μεγάλο που καταλαμβάνει τον περισσότερο χώρο από εκείνον που καταλάμβανε ο προστόμαχος. Για τον λόγο αυτό απαιτείται τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες και ενέργεια, καθώς οι προβατίνες δυσκολεύονται να χωνέψουν αρκετή τροφή για να συντηρήσουν τόσο τον εαυτό τους, όσο και το έμβρυο, όταν τρέφονται με ανεπαρκή ακατέργαστη τροφή. Αν δεν λαμβάνονται αρκετές πρωτεΐνες και ενέργεια, χρησιμοποιούν υπερβολικές ποσότητες αποθηκευμένου λίπους, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει τοξαιμία. Η περιορισμένη συμπλήρωση ενέργειας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υπογλυκαιμία, ασθένεια που μιμείται τα συμπτώματα της τοξαιμίας. Ένα καλό μείγμα, που προτείνουμε ανεπιφύλακτα για άριστα αποτελέσματα, είναι το ΦΥΡΚΟ Νο.33 σε κόκκους ή Νο. 36 σε νιφάδες (flakes), που είναι πλήρες και ισορροπημένο σε ενέργεια με τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, σε συνδυασμό με χορήγηση σανού.
Το μείγμα και ο σανός πρέπει να χορηγούνται τακτικά για να αποφεύγεται ο κίνδυνος εκδήλωσης ασθένειας ή εντεροτοξαιμίας, εξαιτίας ασταθούς διατροφής.

Μία καλή ποσότητα, είναι το μισό κιλό ισορροπημένο μείγμα την ημέρα (περισσότερο για τις μεγαλύτερες προβατίνες). Στο διάστημα αυτό, πρέπει να προσέχετε τις εξασθενημένες προβατίνες που απομακρύνονται από την τροφή ή στέκονται σαν ζαλισμένες. Η έλλειψη άσκησης συμβάλει στην εκδήλωση πολλών προβλημάτων. Αν χρειάζεται, επιβάλλετέ τους την άσκηση σκορπίζοντας το σανό σε διάφορα καθαρά σημεία του βοσκότοπου, μια φορά την ημέρα ώστε να τις αναγκάσετε να σηκωθούν να περπατήσουν. Η σπουδαιότητα της σωστής σίτισης στο τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης Η ανεπαρκής σίτιση κατά τις τελευταίες 4 εβδομάδες (5 ή 6 για τις προβατίνες με δίδυμα) επιφέρει: Μικρό βάρος Περιορισμένα αποθέματα λίπους στα νεογέννητα αρνιά, φαινόμενο που καταλήγει σε περισσότερους θανάτους από το ψύχος και την έκθεση. Μικρή εριοπαραγωγή των αρνιών αυτών που ενηλικιώνονται Αυξημένες πιθανότητες τοξαιμίας στην εγκυμοσύνη Μικρή περίοδο κύησης και ορισμένους πρόωρους τοκετούς Καθυστέρηση της παραγωγής γάλακτος, η οποία επιπλέον είναι περιορισμένη Δημιουργία «μαλακής» στιβάδας στο μαλλί της προβατίνας (αυτή η αδυναμία προκαλεί το σπάσιμο του μαλλιού με το παραμικρό τράβηγμα και μειώνει την αξία του μαλλιού)

Η υπερβολική σίτιση μπορεί να προκαλέσει υπερβολική ανάπτυξη στα αρνιά και να κάνει την προβατίνα υπέρβαρη, κάτι που επιφέρει σοβαρά προβλήματα τοκετού.

Στάδιο γαλακτοπαραγωγής.

Στο πρώτο στάδιο της γαλακτοπαραγωγής που συμπίπτει με χειμερινούς μήνες τα ζώα ή δε θα έχουν καθόλου βοσκή ή αυτή θα είναι περιορισμένη. Στην πρώτη περίπτωση πρέπει να τους χορηγείται σανός και ισορροπημένο μίγμα γαλακτοπαραγωγής που υπολογίζεται στα 500 gr ανά ένα κιλό γάλακτος. Θα πρέπει στην διατροφή τους να συμπεριλαμβάνονται αναλογικά βοσκή και / ή σανός και οπωσδήποτε ένα καλό ισορροπημένο μίγμα γαλακτοπαραγωγής
Αν οι προβατίνες είναι υψιπαραγωγικές, τότε πρέπει να τους χορηγείται και επιπλέον μίγμα γαλακτοπαραγωγής ανάλογα με την επιπλέον ποσότητα γάλακτος που μπορούν να παράγουν (για κάθε κιλό γάλακτος αντιστοιχούν 500g ισορροπημένου μίγματος)


ΤΟΚΕΤΟΣ - ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΩΝ

Οι τοκετοί να πραγματοποιούνται σε ιδιαίτερο χώρο, καθαρό, χωρίς έντονα ρεύματα αέρα και στον οποίο θα έχει τοποθετηθεί άφθονη και καθαρή στρωμνή. Ο κάθε τοκετός να γίνεται υπό την παρακολούθηση του κτηνοτρόφου για άμεση παρέμβαση – βοήθεια (αν χρειαστεί). Στις περιπτώσεις εμπλοκής του κτηνοτρόφου αυτή θα πρέπει να γίνεται αφού πρώτα αυτός θα έχει πλύνει και απολυμάνει τα χέρια του. Αμέσως μετά την έξοδο του νεογέννητου να γίνεται καθάρισμα του ρουθουνιών από τις βλέννες. Πάντοτε να απολυμαίνεται ο ομφάλιος λώρος. Σε περιπτώσεις που επικρατεί κρύο να σκουπίζονται πολύ καλά τα αμνιακά υγρά που περιβάλλουν το νεογέννητο Να βοηθούν τα νεογέννητα για άμεσο θηλασμό του πρωτογάλακτος.


ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ

Καθαριότητα του μαστού. Καθαριότητα των χεριών του αρμεχτή. Καταλληλότερη θέση δοχείου αρμέγματος στο πλάι του ζώου και όχι ανάμεσα στα πίσω πόδια (αποφεύγεται η ρύπανση του γάλακτος από τυχόν κοπριά και ούρα). Το άρμεγμα να μη γίνεται σε κλειστούς χώρους που επικρατούν δυσάρεστες οσμές. Απόρριψη του γάλακτος από ζώα με συμπτώματα μαστίτιδας. Καλό άδειασμα του μαστού σε κάθε άρμεγμα. Τοποθέτηση του γάλακτος το ταχύτερο δυνατόν σε παγολεκάνες. Σε περίπτωση χρήσης αρμεχτικής μηχανής να ακολουθούνται τα παραπάνω εκτός του (3) και επιπλέον καλή συντήρηση και καθαριότητα του αρμεχτικού συγκροτήματος. Να ακολουθείται το πρόγραμμα των εμβολιασμών σύμφωνα με τις υποδείξεις των κτηνιάτρων.

Ξένα πρόβατα ή Ελληνικά;

ΞΕΝΑ ΠΡΟΒΑΤΑ Η ΕΛΛΗΝΙΚΑ??? ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ???

ή

Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται, ότι πολλοί  κτηνοτρόφοι, και ιδιαίτερα νέοι, επιδιώκουν να αντικαταστήσουν  τα πρόβατα τους  με άλλα, τα οποία εισάγουν από το εξωτερικό. Άλλοι πάλι, επιθυμούν να ξεκινήσουν, για πρώτη φορά,  μια καινούργια κτηνοτροφική μονάδα με πρόβατα, που θα φέρουν από το εξωτερικό. Πιστεύουν πως έτσι θα δημιουργήσουν μια εκτροφή περισσότερο παραγωγική, στηριζόμενοι προφανώς σε διαφημίσεις και δελεαστικές προτάσεις.  Το κάνουν αυτό, χωρίς  να  γνωρίζουν ποιες είναι οι δυνατότητες  των  Ελληνικών  φυλών, σε συνθήκες όμοιες με εκείνες, με τις οποίες εκτρέφουν ή σκοπεύουν να  εκθρέψουν τα εισαγόμενα πρόβατα και ποιες δικές μας φυλές μπορούν να  ανταγωνιστούν τα πρόβατα των ξενικών φυλών  με επιτυχία.

Στη χώρα μας, η εκτροφή των εγχωρίων φυλών προβάτων εξακολουθεί, σχεδόν στο σύνολό της, να είναι η παραδοσιακή, με όχι ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις για όλες τις φυλές, αλλά με υγιεινά, υψηλής ποιότητας, προϊόντα, που παράγουν με μικρό κόστος. Τα εισαγόμενα πρόβατα εκτρέφονται, ως επί το πλείστον, σε κλειστούς χώρους με εντατικά συστήματα  διατροφής και περιποίησης, με  τακτικό έλεγχο της υγείας τους, χωρίς βόσκηση, με προϊόντα των οποίων οι συνθήκες εκτροφής προφανώς δεν επιτρέπουν  να είναι υψηλής ποιότητας και τα οποία παράγονται με υψηλό κόστος. Είναι δηλαδή εντελώς διαφορετικές οι συνθήκες εκτροφής των δύο κατηγοριών προβάτων.

Φαντάζομαι πως καταλαβαίνετε, ότι δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την παραγωγικότητα δύο ποιμνίων, όταν αυτά εκτρέφονται με εντελώς διαφορετικό σύστημα, και να διαπιστώσουμε έτσι, ποιο από τα δύο ποίμνια είναι  εκείνο που συμφέρει στη δική μας εκτροφή.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία όμως, από τα οποία μπορούμε να συγκρίνουμε τις δυνατότητες των Ελληνικών αυτοχθόνων φυλών και των εισαγόμενων. Πιστεύω πως είναι αναγκαίο να κάνουμε αυτή τη σύγκριση, πριν χάσουμε το  πολύ εκλεκτό γενετικό υλικό, που διαθέτουν τα πρόβατα της χώρα μας, και ιδιαίτερα πριν φθάσουμε την προβατοτροφία μας σε αδιέξοδο. Οι ασυλλόγιστες εισαγωγές εκεί την οδηγούν. Πρέπει όμως να παραδεχθούμε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες, τα δημόσια ιδρύματα και οι αρμόδιες πανεπιστημιακές σχολές, δεν έπραξαν όσα όφειλαν να πράξουν. Έπρεπε δηλαδή, αφενός  να εκτιμήσουν τις παραγωγικές και άλλες δυνατότητες, που έχουν τα πρόβατά μας κάτω από ιδανικές συνθήκες εκτροφής και να προστατέψουν το γενετικό τους υλικό, αφετέρου  να ενημερώσουν τους κτηνοτρόφους μας για τις δυνατότητες που έχουν τα πρόβατά μας, και για το  πόσο χρήσιμο είναι, σε πολλές περιπτώσεις,  να εκτρέφουν αυτά τα πρόβατα με το σωστότερο κατά περίπτωση σύστημα.  Η εφαρμογή του προγράμματος διατήρησης των υπό εξαφάνιση φυλών, που γίνεται σήμερα,  είναι μια καλή ενέργεια, αλλά δεν αρκεί.

Στη χώρα μας, εκτρέφονται σήμερα εικοσιτρείς φυλές προβάτων και άλλες επτά έχουν εξαφανιστεί. Εύλογο το ερώτημα. Γιατί τόσες πολλές φυλές σε ένα τόσο μικρό μέρος; Στη φύση τίποτε δεν γίνεται,  χωρίς σοβαρό λόγο. Η χώρα μας, έστω και μικρή σε έκταση, παρουσιάζει πολλές διαφοροποιήσεις, στο κλίμα, στο έδαφος, στη βλάστηση, στη βροχόπτωση κ.λ.π.  Οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες σε συνδυασμό με την ευαισθησία των προβάτων στις διάφορες αντιξοότητες, κατά πρώτο λόγο, και η μακροχρόνια επίδραση των εκτροφέων, εξαιτίας των ειδικών συνθηκών διαβίωσης και των αναγκών τους, αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, την αιτία δημιουργίας τόσων πολλών φυλών με διαφορετικές δυνατότητες. Συναντώνται φυλές με πολύ υψηλές αποδόσεις αλλά ευαίσθητες σε δύσκολες συνθήκες εκτροφής, και άλλες με μικρότερες αποδόσεις, που αντέχουν όμως σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Ανάμεσα στις πολλές εγχώριες φυλές, λοιπόν,  κάποιες διακρίνονται, όλως ιδιαιτέρως, για την υψηλή παραγωγικότητά τους. Γιατί δεν διαδόθηκαν αυτές και στις άλλες περιοχές της χώρας μας, μέσα στο πέρασμα πολλών ετών;  Μήπως έγιναν προσπάθειες και απέτυχαν γιατί είχαν προβλήματα προσαρμογής; Οι ξενικές φυλές αντέχουν και μπορούν να αποδίδουν παντού; Έγινε κάποιος έλεγχος για το θέμα αυτό; Με το να εκτρέφονται οι ξενικές φυλές σε κλειστούς χώρους εξουδετερώνονται εντελώς οι παράγοντες του περιβάλλοντος; Το πιστεύουν κάποιοι αυτό;

Στις Ευρωπαϊκές χώρες, με κάποια εξαίρεση την Ιταλία και Ισπανία, εκτρέφουν, κατά κανόνα, πρόβατα με κρεατοπαραγωγική και εριοπαραγωγική κατεύθυνση και μόνο τις τελευταίες δεκαετίες  έγιναν κάποιες λίγες προσπάθειες δημιουργίας φυλών με γαλακτοπαραγωγική κατεύθυνση. Εμείς, χωρίς ιδιαίτερο έλεγχο, και χωρίς να είμαστε σίγουροι ότι τις χρειαζόμαστε, εισάγουμε τις φυλές αυτές. Θα έπρεπε όμως να γνωρίζουμε ότι εκτρέφονται στην Ελλάδα φυλές προβάτων που παράγουν προϊόντα πολύ εκλεκτής ποιότητας, τέτοια που οι ξενικές δεν μπορούν να παράγουν, ακόμα και με ιδανικές συνθήκες εκτροφής. Κάποιες από τις Ελληνικές φυλές, δεν υστερούν σε τίποτε των ξενικών φυλών.

Η επιθυμία μας να επιτύχουμε το άριστο και μάλιστα γρήγορα, μας κάνει να προβαίνουμε σε σοβαρά λάθη.

Να τι έγινε στην δεκαετία του 1960.

Άνθρωποι του Υπουργείου Γεωργίας, γνώριζαν ότι, στην περιοχή της Φρισλανδίας,  στην Γερμανία, όπου, όλο σχεδόν το έτος, χαρακτηρίζεται από βροχοπτώσεις και υψηλή υγρασία, και με άλλες συνθήκες  τελείως διαφορετικές εκείνων της χώρας μας, εκτρέφεται μια φυλή προβάτων με μέση ετήσια απόδοση σε γάλα άνω των 600 λίτρων. Σκέφθηκαν λοιπόν να πάρουν από εκεί κάποια θηλυκά ζώα  και πολύ περισσότερα αρσενικά, για να τα διασταυρώσουν με τα δικά μας, να πάρουν τους απογόνους τους, και έτσι γρήγορα να αυξήσουν την παραγωγικότητα των ποιμνίων μας. Μια λύση που φαίνονταν πολύ απλή για να είναι αποτελεσματική. Αρσενικά ζώα αυτής της φυλής, με κάποιο πρόγραμμα του Υπουργείου Γεωργίας, έφθασαν σε όλα σχεδόν τα διαμερίσματα  της χώρας μας.

Το αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας είναι γνωστό. Τα περισσότερα από τα ζώα που έφεραν, για καλή μας τύχη, πέθαναν, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, από πυροπλάσμωση, που μεταδίδεται με το τσιμπούρι,  και τα υπόλοιπα, καθώς και πολλά, που γεννήθηκαν από την πρώτη διασταύρωση με τις δικές μας φυλές, προσβλήθηκαν, ιδιαίτερα σε περιοχές της χώρας,  με ξηροθερμικό κλίμα, από πνευμονικές παθήσεις και βγήκαν από την αναπαραγωγή.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα ενός προοδευτικού προβατοτρόφου στην περιοχή Καρδίτσας, που ήθελε, σώνει και καλά, να υπερδιπλασιάσει τις  αποδόσεις των  προβάτων του, και ζητούσε τη δική μας συμπαράσταση.

Τον βοηθήσαμε να διαπιστώσει πως οι απόψεις του, να αυξήσει σημαντικά τις αποδόσεις των ζώων του με την απόφασή του να έχει στο ποίμνιό του διασταυρωμένα ζώα της πρώτης γενεάς, δεν ήταν οι ενδεδειγμένες. Ήταν προτιμότερο, όπως φάνηκε, να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης των Καραγκούνικων προβάτων του, με τη βοήθεια των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας.

Ο αριθμός των Καραγκούνικων προβάτων, που μετείχαν στο πείραμα, κάθε χρόνο, ήταν τυχαίος και τα ζώα ήταν διαφόρων ηλικιών. Στο πείραμα, τα διασταυρωμένα πρόβατα του πρώτου χρόνου, ήταν  νεαρά πρωτόγεννα. Του δευτέρου χρόνου, ήταν  όσα από αυτά επέζησαν ή ήταν ικανά να παράγουν. Το ίδιο έγινε και στον τρίτο χρόνο. Η ετήσια ανανέωση των ζώων αναπαραγωγής, του ποιμνίου Καραγκούνικης φυλής, είναι γνωστή και κυμαίνεται μεταξύ 18 και 20% του πληθυσμού, με μέσο αριθμό πέντε τοκετών ανά προβατίνα.   Στα διασταυρωμένα πρόβατα,  οι αριθμοί δείχνουν πως, μετά τον δεύτερο τοκετό, πολύ λίγα ήταν τα ζώα, που μπορούσαν να διατηρηθούν για αναπαραγωγή. Τα άλλα πέθαναν ή αρρώστησαν. Συνεπώς το ποσοστό της ετήσιας ανανέωσης τους ήταν πολύ υψηλό, γεγονός που επιβάρυνε πολύ το κόστος παραγωγής των προϊόντων. Ο παράγοντας αυτός επηρεάζει πολύ την παραγωγικότητα του ποιμνίου, τον οποίο συνήθως, δεν λαμβάνει  υπόψη του ο εκτροφέας. Ο τρόπος εκτροφής, ήταν ίδιος και στα δύο ποίμνια, τα οποία άλλωστε  συστεγάζονταν. Τις αποδόσεις, τις βλέπεται στον πίνακα.

Ο υπερδιπλασιασμός των αποδόσεων των νέων προβάτων και η αύξηση της παραγωγικότητάς τους, έμεινε συνεπώς  μακρινό όνειρο του κτηνοτρόφου, ο οποίος παραδέχτηκε την υπεροχή των καραγκούνικων προβάτων στις συνθήκες της περιοχής του.

Υπάρχουν περιοχές στη χώρα μας, όπου η  διασταύρωση της Friesian με ντόπιες φυλές, έβλαψε το γενετικό υλικό των προβάτων και άλλες  όπου   έδωσε  καλά αποτελέσματα. Στη δεύτερη περίπτωση ανήκουν οι περιοχές όπου υπάρχει υψηλή υγρασία για μεγάλο διάστημα του χρόνου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του προβάτου «Φριζάρτα». Αυτό δημιουργήθηκε από διασταυρώσεις ντόπιων φυλών με αρσενικά Friesian, στην περιοχή της Άρτας και απέδωσε.

Για να δούμε όμως ποιες είναι οι Ελληνικές φυλές, που όχι μόνο δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε  από τις εισαγόμενες, αλλά και υπερτερούν αυτών σε πολλά σημεία. Όπως:

α) Στην υψηλή παραγωγή γάλακτος καλής ποιότητας, που  πετυχαίνουν διότι εκτρέφονται χωρίς στρες, αφού τον περισσότερο καιρό είναι ελεύθερα, με επιλογή τροφών, που μόνα τους κάνουν στα βοσκοτόπια, χωρίς φάρμακα τις περισσότερες φορές,  χωρίς υψηλές ποσότητες συμπυκνωμάτων, και φυσικά  εξαιτίας του κληρονομικού τους δυναμικού και την καλή προσαρμοστικότητα στο περιβάλλον που ζουν.

β) Στην παραγωγή των προϊόντων τους με χαμηλό κόστος,

γ) Στο μικρό ποσοστό της ετήσιας ανανέωσης του κοπαδιού. 

Κάποιες από τις φυλές αυτές είναι:

1.  Στη Ζάκυνθο, εκτρέφεται παραδοσιακά και παράγει προϊόντα σχεδόν βιολογικά, μια φυλή προβάτων γνωστή ως φυλή «Ζακύνθου». Είναι μεγαλόσωμη με λευκό χρωματισμό, αναμικτόμαλλη  και με υψηλές αποδόσεις. Από τη μελέτη των αποδόσεων 531 προβατίνων, επτά ποιμνίων, διαπιστώθηκε ότι η μέση γαλακτοπαραγωγή ανέρχεται σε 232 λίτρα γάλακτος και το μέσο μέγεθος των τοκετοομάδων  σε 1,39 αρνιά.  Είναι μια φυλή ευαίσθητη, που δύσκολα προσαρμόζεται σε συνθήκες έξω από το νησί της Ζακύνθου. Δεν δοκιμάστηκε όμως σε κλειστά εντατικά συστήματα εκτροφής για να συγκριθεί με τις εισαγόμενες φυλές.

2. Στην Αργολίδα, αλλά  και στη Μεσσηνία και ιδιαίτερα στην επαρχία Μεσσήνης αυτού του Νομού, εκτρέφεται με παραδοσιακό τρόπο και παράγει προϊόντα σχεδόν βιολογικά, μια φυλή προβάτων (η μοναδική πλατύουρη στη χώρα μας), γνωστή με το όνομα «Άργους». Είναι μεγαλόσωμη, αναμικτόμαλλη, με λευκό χρωματισμό και μαύρη κεφαλή. Παράγει σε κάθε γαλακτική περίοδο, περισσότερο από 150 λίτρα γάλακτος,  και 1,7- 1,8 αρνιά ανά τοκετό κατά μέσο όρο, με όχι ιδιαίτερα καλές συνθήκες βόσκησης και διατροφής. Η φυλή αυτή δείχνει να προσαρμόζεται καλά στα πεδινά τμήματα της Πελοποννήσου και πιθανόν και σε άλλες περιοχές. Δε δοκιμάστηκε σε κλειστά εντατικά συστήματα εκτροφής.

3. Η γνωστή σε όλους φυλή «Χίου», Ξεκίνησε από το νησί της Χίου και διαδόθηκε με επιτυχία σε πολλές περιοχές της χώρας μας και ιδιαίτερα τη Χαλκιδική, οι οποίες έχουν  χαμηλή σχετική υγρασία και γενικά παραθαλάσσιο κλίμα. Δυσκολεύεται στις υγρές περιοχές της Δυτικής Ελλάδος.  Είναι λευκή με μεγάλες μαύρες κηλίδες στο πρόσωπο και στα γόνατα των ποδιών, ομοιόμαλλη,  μεγαλόσωμη, ημιπλατύουρη. Εκτρέφονται ποίμνια που, παράγουν κατά μ.ο. περισσότερο από 250 λίτρα γάλακτος σε κάθε γαλακτική περίοδο και δίνουν περισσότερα από δύο αρνιά στον τοκετό. Δεν αντέχει σε περιοχές με υψηλή υγρασία και είναι ευαίσθητη στις μαστίτιδες

4. Στο πεδινό κυρίως τμήμα της περιοχής των Σερρών εκτρέφεται, με παραδοσιακό τρόπο, σε αριθμό περίπου 25.000 προβάτων  και παράγει προϊόντα σχεδόν βιολογικά, η φυλή προβάτων «Σερρών». Είναι λευκή με μαύρο κεφάλι, ομοιόμαλλη, σχετικά μεγαλόσωμη.    Παράγει, με όχι καλές συνθήκες εκτροφής,  κατά μέσο όρο 130 λίτρα γάλακτος σε κάθε γαλακτική περίοδο και δίνει 1,3 αρνιά σε κάθε τοκετό. Στην περιοχή αυτή εκτρέφονται  ποίμνια   με πολύ υψηλότερες αποδόσεις, που δείχνουν τις δυνατότητες των προβάτων της φυλής αυτής, κάτω από συνθήκες σωστής διατροφής και χειρισμού των ζώων. Αρσενικά της φυλής αυτής χρησιμοποιούνται  για αναβάθμιση άλλων ποιμνίων στην περιοχή της Μακεδονίας με ίδιες κλιματολογικές συνθήκες.

5. Στο νησί της Λέσβου και σε κάποιες περιοχές της Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδος εκτρέφεται η, γνωστή σε πολλούς, φυλή  «Λέσβου ή Μυτιλήνης», σε αριθμό 200.000 περίπου προβάτων και παράγει προϊόντα σχεδόν βιολογικά. Είναι πρόβατο ιδιαίτερα ανθεκτικό σε ξηροθερμικό κλίμα και σε δύσκολες καταστάσεις, ενώ αποδίδει ικανοποιητικά σε ευνοϊκές συνθήκες εκτροφής. Έχει διάφορους χρωματισμούς, είναι αναμικτόμαλο, ημιπλατύουρο με μακριά ουρά, και έχει μέτριο σωματικό μέγεθος.  Διαδόθηκε σε πολλές περιοχές της χώρας, με καλά αποτελέσματα.  Εκτρέφονται σήμερα  στο νησί αλλά και σε άλλες περιοχές ποίμνια με υψηλές αποδόσεις.

6. Στη Σκόπελο εκτρέφεται το πρόβατο της φυλής «Γλώσσης Σκοπέλου». Είναι λευκό με μελανό κύκλο στα μάτια, ομοιόμαλλο, και ιδιαίτερα ευαίσθητο σε συνθήκες εκτροφής άλλων περιοχών. Παράγει σε κάθε γαλακτική περίοδο, κατά μ. ο. 160 λίτρα γάλακτος και 1,6 αρνιά ανά τοκετό. Παλαιότερο ήταν γνωστό σαν το πρόβατο που δίνει δύο τοκετούς το χρόνο. Τα προϊόντα του είναι σχεδόν βιολογικά. Εκτρέφονται στο νησί 2.000 πρόβατα. Προσπάθειες εκτροφής σε άλλες περιοχές της χώρας απέτυχαν, εκτός μια στενής περιοχής του Νομού Μαγνησίας.  Ένα όμοιο σχεδόν πρόβατο, σε εμφάνιση, παραγωγικότητα και ευαισθησίες, με αυτό,  είναι και εκείνο της φυλής «Κύμης» που εκτρέφεται σε συγκεκριμένη γόνιμη  περιοχή της Ανατολικής Εύβοιας, σε αριθμό 600 περίπου προβάτων.

Γλώσσης Σκοπέλου                              Κύμης

7. Στην Κρήτη, ιδιαίτερα στην περιοχή των Σφακίων και στα Λευκά όρη, εκτρέφεται το γνωστό «Σφακιανό» πρόβατο, σε αριθμό 60.000 προβάτων. Είναι το παραγωγικότερο πρόβατο της Κρήτης.  Αρσενικά αυτής της φυλής χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία σε προγράμματα αναβάθμισης διαφόρων ποιμνίων σε όλο το νησί. Είναι σχετικά μικρόσωμο, σφριγηλό, κατάλληλο για δύσβατες περιοχές. Είναι λευκό με μελανές κηλίδες γύρω από τα μάτια, και αναμικτόμαλλο.    Παράγει κατά μ.ο. 110 λίτρα, σχεδόν βιολογικού, γάλακτος, με συνθήκες εκτροφής ιδιαίτερα δύσκολες.  Σήμερα εκτρέφονται στην Κρήτη ποίμνια αυτής της φυλής, με ευνοϊκότερες συνθήκες εκτροφής, των οποίων οι αποδόσεις είναι πολύ καλλίτερες.

8. Στην Κεφαλληνία, και νομίζω μόνο εκεί, εκτρέφεται το πρόβατο της φυλής «Κεφαλληνίας» σε αριθμό 2.000 περίπου προβάτων σε 15-20 αμιγή ποίμνια. Πολλά δε  άλλα ποίμνια φέρουν μεγάλο ποσοστό αίματος της φυλής. Σε έλεγχο που έγινε, τα 1425 πρόβατα της φυλής έδωσαν μέση γαλακτοπαραγωγή  177,2 λίτρα σε 146  ημέρες, και 1,3 αρνιά σε κάθε τοκετό.  Είναι πρόβατο μετρίου μεγέθους, αναμικτόμαλλο, με λευκό χρωματισμό στο σώμα και κόκκινη κεφαλή. Τα προϊόντα του είναι σχεδόν βιολογικά και εκλεκτής ποιότητας εξαιτίας των ποικίλων αγρίων φυτών, αρωματικών και μη, που βρίσκονται στα βοσκοτόπια.

9. Στη Θεσσαλία και ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα αυτής, εκτρέφεται το «Καραγκούνικο» πρόβατο σε αριθμό που ξεπερνάει τα 250.000 ζώα. Είναι το πολυπληθέστερο αμιγές πρόβατο της χώρας μας. Κάποια αμιγή ποίμνια της φυλής  εκτρέφονται και σε άλλες περιοχές, έξω από τη Θεσσαλία. Εκατομμύρια πρόβατα, διασταυρωμένα με λίγο ή πολύ αίμα καραγκούνικης φυλής, εκτρέφονται στα περισσότερα διαμερίσματα της χώρας μας. Είναι ένα πρόβατο μεγαλόσωμο με διάφορους χρωματισμούς, αναμικτόμαλλο, σφριγηλό, που μπορεί με καλές συνθήκες εκτροφής να γίνει  ιδιαίτερα παραγωγικό. Τα 18.764 πρόβατα που ανήκαν σε 309 εκτροφές, ύστερα από συστηματικό έλεγχο,  έδωσαν κατά μέσο όρο 183 λίτρα γάλακτος σε μια γαλακτική περίοδο και 1,4 αρνιά στον τοκετό. Το καλλίτερο ποίμνιο έδωσε 368 λίτρα γάλακτος και 1,5 αρνιά.  Βρέθηκαν κάποιες λίγες προβατίνες με μέση γαλακτοπαραγωγή άνω των 500 λίτρων. Η μέτρηση του παραγομένου γάλακτος έγινε με τη γνωστή μέθοδο fleischmann. Η μέθοδος αυτή μετράει το παραγόμενο γάλα, κάθε προβατίνας, μετά την 25η ημέρα από του τοκετού. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες. Στην Ελλάδα μετράμε το παραγόμενο γάλα μετά τη 42η ημέρα από του τοκετού,  γιατί τότε γίνονται οι περισσότεροι απογαλακτισμοί των αρνιών. Συνεπώς στα συγκριτικά στοιχεία με τις ξενικές φυλές, πρέπει να προσθέτομε στο γάλα των Ελληνικών προβάτων και εκείνο των 17(42- 25) ημερών. Τα στοιχεία δείχνουν πως το πρόβατο της Καραγκούνικης   φυλής   μπορεί με κατάλληλο χειρισμό να φθάσει πολύ ψηλά. Το γενετικό του υλικό το επιτρέπει.  

Και άλλες αξιόλογες φυλές προβάτων εκτρέφονται στη χώρα μας, οι οποίες όμως  τείνουν να εξαφανισθούν. Όπως εκείνη του Αγρινίου  της Ευδήλου Ικαρίας κ.λ.π.

Πιστεύω πως συμφέρον κάθε  προβατοτρόφου, ο οποίος θέλει να ασχοληθεί συστηματικά με ένα μοντέρνο σύστημα εκτροφής προβάτων, το οποίο να είναι προσοδοφόρο, είναι να προβεί στις εξής ενέργειες.

α) Να επιλέξει την κατάλληλη, για την περίπτωσή του, φυλή προβάτων. Αυτή, κατά τη γνώμη μου, είναι μια από τις Ελληνικές φυλές που αναφέρονται παραπάνω, η οποία  φυσικά έχει δημιουργηθεί και εκτρέφεται στην περιοχή του. Στην Ζάκυνθο π.χ η καταλληλότερη  φυλή προβάτων είναι η φυλή «Ζακύνθου». Στην Αργολίδα, τη Μεσσηνία και τις γύρω περιοχές είναι η φυλή «Άργους». Στα Νησιά, και τις παραλιακές εκτάσεις της Ηπειρωτικής χώρας, πιθανόν και σε άλλες περιοχές με μειωμένη υγρασία, είναι η φυλή Χίου. Στις περιοχές με ξηροθερμικό κλίμα είναι η «Καραγκούνικη» φυλή κ.λ.π. Θα πρέπει δε, σε κάθε περίπτωση, να επιλέγει πρόβατα από ποίμνια ελεγχόμενα, τα οποία να διακρίνονται για τις υψηλές τους αποδόσεις.

β) Να τηρήσει, στην κατασκευή του στάβλου όλες τις προδιαγραφές μιας σωστής διαβίωσης των ζώων.

γ) Να εφαρμόζει σωστό σύστημα διατροφής, σε ποιότητα και ποσότητα ζωοτροφών, το οποίο φυσικά θα  είναι διαφορετικό στα διάφορα στάδια της παραγωγής και αναπαραγωγής των ζώων.

δ) Να εξασφαλίσει, φυσικά ή τεχνικά, βοσκοτόπια.    Τα πρόβατα είναι απαραίτητο να βγαίνουν στη βοσκή για μερικές ώρες κάθε ημέρα διότι: 1) Γυμνάζονται και έτσι γίνονται ανθεκτικά στις ασθένειες και αυξάνει η μακροζωία τους. 2) Συμπληρώνονται εκεί οι διατροφικές τους ανάγκες. Στη βοσκή τα ζώα έχουν την ευκαιρία να βρουν χημικά στοιχεία και βιταμίνες που πιθανόν να λείπουν από το έτοιμο σιτηρέσιο. 3) βελτιώνεται η ποιότητα του γάλακτος εξαιτίας των αρωματικών φυτών που συναντώνται στη βοσκή. 4) Δίνεται η ευκαιρία στον εκτροφέα  να αερίσει να καθαρίσει και να απολυμάνει το στάβλο. 5) Φεύγει από τα ζώα το στρες που προκαλεί ο κλειστός χώρος. Είναι το στρες ένας σημαντικός παράγων που καθορίζει σε μεγάλο ποσοστό την υγεία, την μακροζωία, την αναπαραγωγή και την παραγωγικότητα όλων των αγροτικών ζώων.  Ιδιαίτερα δε των προβάτων που θεωρούνται ως ζώα πολύ ευαίσθητα.   

Όσον αφορά τις φυλές αιγών και την εκτροφή τους τα πράγματα είναι πιο απλά. Στη χώρα μας εκτρέφονται  εφτά φυλές αιγών με παραδοσιακό τρόπο και παράγουν προϊόντα πολύ εκλεκτής ποιότητας. Σε πολλά δε ποίμνια, τα προϊόντα που παράγονται είναι εντελώς βιολογικά. Δεν παρουσιάζουν ευαισθησία προσαρμογής σε νέο περιβάλλον, ανάλογη εκείνης των προβάτων, για το λόγο αυτό άλλωστε οι  φυλές που εκτρέφονται στη χώρα μας είναι λίγες.

Ανάμεσα στις φυλές αυτές, μία, εκείνη δηλαδή της «Σκοπέλου», διακρίνεται  για την υψηλή παραγωγικότητα. Οι 2461 αίγες της φυλής αυτής που ελέγχθηκαν συστηματικά, έδωσαν κατά μ.ο. σε 174 ημέρες αρμεγής 241 λίτρα γάλακτος και 1,35 κατσίκια στον τοκετό, με συνθήκες εκτροφής, για τα περισσότερα ποίμνια, όχι καλές. Το καλλίτερο ποίμνιο έδωσε κατά μ.ο. 433 λίτρα γάλακτος και 1.41 κατσίκια στον τοκετό. Η καλλίτερη δε αίγα, ενός ποιμνίου, έδωσε 838 λίτρα γάλακτος σε μια γαλακτική περίοδο. Η περιεκτικότητα σε λίπος και πρωτε¨ίνες του γάλακτος των αιγών της φυλής αυτής είναι ιδιαίτερα υψηλή και οπωσδήποτε πολύ υψηλότερη εκείνης των εισαγομένων φυλών αιγών.

Σε εκείνους που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με εντατική εκτροφή αιγών, αλλά και σε εκείνους που θέλουν να αναβαθμίσουν το ποίμνιό τους και η περιοχή εκτροφής δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη, θα τους συνιστούσα χωρίς επιφυλάξεις  τη φυλή αυτή.  Με σωστή διατροφή και υγιεινές συνθήκες εκτροφής οι αποδόσεις των ζώων αυτών μπορούν να φθάσουν πολύ υψηλά. Δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από τις ξενικές φυλές

Διαχωρισμός τυροπήγματος από τυρόγαλα

Διαχωρισμός του τυροπήγματος από το τυρόγαλα
Πρωτεΐνες τυρογάλακτος
Οι πρωτεΐνες του τυρογάλακτος είναι ένας όρος που συχνά χρησιμοποιείται για τις πρωτεΐνες του ορού του γάλακτος, αλλά τεχνικά περιλαμβάνει μόνο τις πρωτεΐνες εκείνες που είναι παρούσες στο τυρόγαλα το οποίο προκύπτει κατά την διαδικασία παρασκευής τυριού. Όταν η καζεΐνη απομακρυνθεί από το αποβουτυρωμένο γάλα με την επίδραση ανόργανων οξέων, αυτό που απομένει είναι ένα διάλυμα της ομάδας των πρωτεϊνών του ορού του γάλακτος. Αυτές οι πρωτεΐνες είναι πολύ όμοιες με τις πρωτεΐνες του τυρογάλακτος για αυτό το λόγο και συχνά οι δυο όροι συγχέονται.
Οι πρωτεΐνες του ορού του γάλακτος αποτελούν περίπου το 20% του πρωτεϊνικού κλάσματος του γάλακτος. Οι πρωτεΐνες της ομάδας αυτής είναι πολύ διαλυτές και διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
• α- λακταλβουμίνη
• β- λακτογλοβουλίνη
• οροαλβουμίνη
• ανοσοσφαιρίνες
• διάφορες πρωτεΐνες και πολυπεπτίδια
Οι πρωτεΐνες του ορού του γάλακτος γενικά, και συγκεκριμένα η α-λακταλβουμίνη έχουν υψηλή βιολογική αξία. Η σύνθεση των αμινοξέων τους είναι πολύ κοντά σε αυτή που θεωρείται ως βέλτιστη από άποψη βιολογικής αξίας. Παράγωγα του ορού του γάλακτος χρησιμοποιούνται ευρέως στη βιομηχανία τροφίμων.
Οι πρωτεΐνες του ορού μετουσιώνονται κατά την θέρμανση με συνέπεια τη συσσωμάτωση τους κυρίως με τα καζεϊνικά μικκύλια.
Οι πρωτεΐνες του ορού του γάλακτος σε βιομηχανική κλίμακα απομονώνονται με τεχνολογίες μεμβρανών.
α-λακταλβουμίνη
Αυτή η πρωτεΐνη μπορεί να θεωρηθεί ως η χαρακτηριστική πρωτεΐνη του ορού του γάλακτος. Απαντά στο γάλα όλων των θηλαστικών και παίζει σημαντικό ρόλο στην σύνθεση της λακτόζης (γαλακτοσάκχαρο).
β-λακτογλοβουλίνη
Η πρωτεΐνη αυτή απαντά μόνο στα οπληφόρα ζώα και είναι η κύρια πρωτεΐνη του ορού του γάλακτος των αγελάδων. Με την θέρμανση του γάλακτος στους 60 °C, ξεκινά η μετουσίωση των πρωτεϊνών του κατά την οποία η αντίδραση των θειούχων αμινοξέων της β-λακτογλοβουλίνης παίζει εξέχοντα ρόλο. Σε υψηλές θερμοκρασίες ελευθερώνονται θειούχες ενώσεις οι οποίες είναι κατεξοχήν υπεύθυνες για την οσμή και γεύση του θερμασμένου γάλακτος.
Ανοσοσφαιρίνες
Οι ανοσοσφαιρίνες παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του νεογγένητου ζώου (ή ανθρώπινου βρέφους) ενάντια σε βακτήρια και ασθένειες.
Λακτοφερίνη
Η λακτοφερίνη είναι μία γλυκοπρωτεΐνη που ανήκει στους μεταφορείς σιδήρου της οικογένειας των τρανσφερινών. Αρχικά απομονώθηκε από το βόειο γάλα αλλά απαντά και στο γάλα άλλων ζώων. Επιπροσθέτως, βρίσκεται και στις εξωκρινείς εκκρίσεις των θηλαστικών πέρα από το γάλα.
Η λακτοφερίνη θεωρείται ως πολυλειτουργική πρωτεΐνη καθώς φαίνεται ότι έχει διάφορους βιολογικούς ρόλους. Εξαιτίας της ικανότητας της να δεσμεύει το σίδηρο, πιστεύεται ότι παίζει ρόλο στην απορρόφηση του σιδήρου από το βλεννογόνο του εντέρου των θηλαζόντων βρεφών. . Επίσης φαίνεται ότι έχει αντιβακτηριακή, αντιιική, αντιμυκητιακή, αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική και ανοσορυθμιστική δράση. Αυτές οι δραστηριότητες της μελετώνται εκτενώς. Για μία επισκόπηση των τρεχόντων μελετών δες http://www.lactoferrinresearch.org.
Λακτοπεροξειδάση
Η λακτοπεροξειδάση έχει αναγνωριστεί ως αντιμικροβιακός παράγοντας στο γάλα, το σάλιο και τα δάκρυα. Πρόκειται για ένα φυσικό σύστημα άμυνας εναντίον των βακτηρίων μέσω της οξείδωσης των θειοκυανικών ιόντων (SCN-) από το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Τα τελευταία είναι και τα δύο παρόντα στα βιολογικά υγρά και μαζί με τη λακτοπεροξειδάση αποτελούν το σύστημα της λακτοπεροξειδάσης (LP-s). Το LP-s έχει αποδειχθεί βακτηριοκτόνο ή βακτηριοστατικό σε μία ευρεία ποικιλία μικροοργανισμών, χωρίς να επιδρά στις πρωτεΐνες και τα ένζυμα των μικροοργανισμών που το παράγουν.
Δευτερεύοντες Πρωτεΐνες
Πρωτεΐνες των μεμβρανών
Οι πρωτεΐνες των μεμβρανών είναι μία ομάδα πρωτεϊνών που σχηματίζουν ένα προστατευτικό στρώμα γύρω από τα λιποσφαίρια με συνέπεια τη σταθεροποίηση του γαλακτώματος των σταγονιδίων λίπους στο γάλα. Ορισμένες από τις πρωτεΐνες αυτές περιέχουν υπολείμματα λιπιδίων και για αυτό το λόγο καλούνται λιποπρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες της μεμβράνης της γλοβουλίνης είναι το μικρότερο κλάσμα των πρωτεϊνών του γάλακτος, περίπου 1.5% επί του συνόλου των πρωτεϊνών.
Τα λιπίδια και τα υδρόφοβα αμινοξέα των πρωτεϊνών των μεμβρανών έχουν ως συνέπεια την διοργάνωση του μορίου των τελευταίων κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα υδρόφοβα τμήματα τους να προσανατολίζονται προς το λίπος και τα υδρόφιλα τμήματα προς το νερό.
Ειδικότερα τα φωσφολιπίδια και τα λιπολυτικά ένζυμα προσροφούνται στη μεμβράνη.
Ένζυμα του γάλακτος
Τα ένζυμα που απαντούν στο γάλα προέρχονται από το ζώο από το οποίο παράχθηκε το γάλα και από βακτήρια. Τα πρώτα συγκαταλέγονται στα φυσικά συστατικά του γάλακτος. Τα τελευταία, τα βακτηριακά ένζυμα, ποικίλλουν σε είδος και σε αφθονία και δεν θεωρούνται στο κομμάτι αυτό.
Ορισμένα από τα ένζυμα του γάλακτος χρησιμοποιούνται κατά τον ποιοτικό του έλεγχο. Μεταξύ των σημαντικότερων είναι η περοξειδάση, η φωσφατάση και η λιπάση.
Λακτοπεροξειδάση
Η λακτοπεροξειδάση μεταφέρει οξυγόνο από το υπεροξείδιο του υδρογόνου (H2O2) σε άλλες άμεσα οξειδώσιμες ενώσεις. Το ένζυμο αυτό αδρανοποιείται κατά την θέρμανση του γάλακτος στους 80οC για μερικά δευτερόλεπτα, γεγονός το οποίο βρίσκει εφαρμογή κατά τον έλεγχο της παστερίωσης του γάλακτος. Η απουσία/παρουσία του ενζύμου χρησιμοποιείται ως απόδειξη ότι η θερμοκρασία παστερίωσης έφθασε τους 80oC ή όχι. Αυτή η μέθοδος ελέγχου της παστερίωσης είναι γνωστή ως το τεστ περοξειδάσης του Storch.
Φωσφατάση
Η φωσφατάση έχει την ιδιότητα να διασπά ορισμένους εστέρες του φωσφορικού οξέος σε φωσφορικό οξύ και την αντίστοιχη αλκοόλη. Η παρουσία της φωσφατάσης στο γάλα μπορεί να ανιχνευτεί με την προσθήκη ενός εστέρα του φωσφορικού οξέος και ενός αντιδραστηρίου που οδηγεί σε αλλαγή του χρώματος αντιδρώντας με την αλκοόλη που απελευθερώνεται. Η αλλαγή του χρώματος αποδεικνύει την παρουσία φωσφατάσης. Η φωσφατάση καταστρέφεται κατά την συνήθη παστερίωση του γάλακτος (72οC για 15-20 δευτερόλεπτα), επομένως το τεστ της φωσφατάσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επιβεβαίωση ότι επιτεύχθηκε η επιθυμητή θερμοκρασία κατά την παστερίωση.
Λιπάση
Η λιπάση διασπά το λίπος σε γλυκερόλη και λιπαρά οξέα. Η περίσσεια ελεύθερων λιπαρών οξέων στο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα οδηγεί σε ταγγή γεύση. Η δράση του ενζύμου αυτού φαίνεται στις περισσότερες περιπτώσεις να είναι αδύναμη, αν και το γάλα ορισμένων ζώων χαρακτηρίζεται από έντονη δραστηριότητα λιπάσης. Η ποσότητα της λιπάσης στο γάλα πιστεύεται ότι αυξάνει προς το τέλος του γαλακτοπαραγωγικού κύκλου. Καμιά αντίδραση δεν λαμβάνει χώρα μεταξύ της λιπάσης του γάλακτος και των λιποσφαιρίων εφόσον η μεμβράνη των τελευταίων παραμένει άθικτη. Με την καταστροφή όμως της μεμβράνης των λιποσφαιρίων η λιπάση βρίσκει υπόστρωμα με αποτέλεσμα το σχηματισμό ελεύθερων λιπαρών οξέων. Όταν το γάλα αντλείται κρύο με ελαττωματική αντλία, ή μετά από ομογενοποίηση του κρύο χωρίς να έχει προηγηθεί παστερίωση σχηματίζονται ελεύθερα λιπαρά οξέα. Τα λιπαρά οξέα και ορισμένα άλλα προϊόντα της ενζυματικής αυτής αντίδρασης προσδίδουν ταγγή γεύση στο προϊόν.
Πηγές:
• Dairy Processing Handbook, Tetrapak, Sweden.
• http://fst.osu.edu/People/HARPER/Functional-foods/Milk%20Components/Lactoperoxidase.html

ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ -ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΙΤΗΡΕΣΙΩΝ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΡΟΒΑΤΩΝ

ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ -ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΙΤΗΡΕΣΙΩΝ 

Γενικές αρχές διατροφής

Η ζωική παραγωγή στηρίζεται κυρίως πάνω σε δύο πυλώνες: τη βελτίωση και τη θρέψη. Η πρώτη, συνεπικουρούμενη από την αναπαραγωγή και την υγιεινή, έχει να κάνει με το ίδιο το ζώο, ενώ η δεύτερη, που επηρεάζει σημαντικά το κόστος παραγωγής του κτηνοτροφικού προϊόντος, χαρακτηρίζεται από δύο συμβαλλόμενα μέρη: το ζώο και την τροφή.

Η διατροφή των ζώων γεφυρώνει ή, καλύτερα, παντρεύει την φυτική με τη ζωική παραγωγή. Ο λόγος είναι ότι το 95% περίπου των ζωοτροφών είναι φυτικής προέλευσης, ποσοστό το οποίο, μετά το σκάνδαλο της νόσου των τρελών αγελάδων (κρεατάλευρα) και του επεισοδίου της διοξίνης, βαίνει προς το 100%.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη και παραγωγή των φυτών (ποικιλία, εδαφοκλιματικές συνθήκες, καλλιεργητικές φροντίδες) είναι μεταξύ εκείνων που επηρεάζουν και την θρεπτική αξία των ζωοτροφών, ‘‘κινητήρια δύναμη’’ και ‘‘βηματοδότη’’ κάθε μορφής κτηνοτροφίας.

Η διατροφή των ζώων, επομένως, επηρεάζει σημαντικά το κόστος παραγωγής του κτηνοτροφικού προϊόντος, αλλά είναι επιπλέον πύλη εισόδου στην τροφική αλυσίδα, αφ’ ενός ανεπιθύμητων ουσιών που απαντώνται φυσικά στις ζωοτροφές ή τοξικών προϊόντων μυκήτων ή καταλοίπων κακώς χρησιμοποιουμένων χημικών ουσιών (προσθετικών ή φαρμάκων) ή τέλος χημικών ρυπαντών των ζωοτροφών από το βιομηχανικό, κυρίως, περιβάλλον. Η διατροφή με τη σειρά της, μπορεί να συμβάλλει στη ρύπανση του περιβάλλοντος, μέσω των εκκριμάτων του ζώου π.χ το άπεπτο μέρος του Ν ή του Ρ μέρους της τροφής. Εάν είναι αλήθεια, ότι τα προϊόντα χημικής σύνθεσης δεν έχουν θέση στη βιολογική κτηνοτροφία, τότε θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η τροφή του ζώου είναι το κυρίως όχημα με το οποίο εισέρχονται τα διάφορα χημικά στη ζωική παραγωγή και φτάνουν μέχρι την τροφική αλυσίδα του ανθρώπου. Από τα παραπάνω, έγινε κατανοητό ότι το πεδίο της διατροφής των αγροτικών ζώων είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός, αλλά κρίσιμος και ευαίσθητος τομέας. Η βιολογική κτηνοτροφία, παρεμβαίνει κυρίως στον τρόπο διατροφής των ζώων παραλλάσσοντας και πολλές φορές βελτιώνοντας την οικονομία της ζωικής παραγωγής, καθώς ταυτόχρονα συμβάλλει, πάνω απ’ όλα, στη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος.

Η διατροφή των ζώων και ειδικότερα των αιγοπροβάτων αποτελεί ίσως το πλέον πολύπλοκο και δύσκολο κομμάτι της διαχείρισης ενός κοπαδιού και αυτό γιατί:

• αντιπροσωπεύει το 60-70 % περίπου των δαπανών μίας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης

• αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της υγείας των ζώων της εκτροφής

Η διατροφή των ζώων απαιτείται να είναι:

• ισορροπημένη ως προς τα θρεπτικά συστατικά που περιέχει
• προσαρμοσμένη στις πεπτικές και μεταβολικές ανάγκες του ζώου ανάλογα με την παραγωγική φάση που ευρίσκεται το κοπάδι
• ασφαλής για την υγεία των ζώων και παραγόμενων προϊόντων, καθαρή και ελκυστική

Ζωοτροφές: (τροφές ή τρόφιμα) ονομάζουμε τις διάφορες ύλες φυτικής , ζωικής, ορυκτής ή συνθετικής προέλευσης που περιέχουν μία ή και περισσότερες θρεπτικές ουσίες.

Θρεπτικές ουσίες : είναι οι ουσίες που βρίσκονται μέσα στα τρόφιμα και συντελούν στην επιβίωση ενός ζωικού οργανισμού. Τις διακρίνουμε σε οργανικές (πρωτεΐνες, λιπίδια , υδατάνθρακες, βιταμίνες ) και σε ανόργανες (ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο, μαγγάνιο) κ.λ.π.

6.2 Ζωοτροφές και παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωσή τους

Οι ζωοτροφές γενικά διακρίνονται σε χονδροειδείς και συμπυκνωμένες και τα κύρια χαρακτηριστικά της κάθε κατηγορίας είναι: 

Χονδροειδείς Ζωοτροφές	Συμπυκνωμένες Ζωοτροφές
Υψηλό ποσοστό κυτταρινών Μεγάλος όγκος Χαμηλή πεπτικότητα Φτωχές σε πεπτή ενέργεια Χαμηλή πυκνότητα	Φτωχές σε κυτταρίνες Μικρός όγκος Υψηλή πεπτικότητα Πλούσιες σε πεπτή ενέργεια Υψηλή πυκνότητα

Οι ζωοτροφές που συνηθέστερα χρησιμοποιούνται για τη διατροφή των προβάτων :

Καλαμπόκι	Σόγια	Σανοί (μηδικής, βίκου)
Κριθάρι	Super Σόγια	Άχυρο (σιταριού, κριθαριού)
Σιτάρι σκληρό	Ηλιάλευρο	Ενσιρώματα (Καλαμποκιού, μηδικής, βίκου)
Βαμβακόπιτα	Κτηνοτροφική Γλουτένη	Μηδική pellets
Βαμβακόσπορος	Διάφορες πούλπες	Πίτυρα
Βαμβακάλευρο	Μελάσα ή μελβίνη	Αλάτι

Περιεκτικότητα σε θρεπτικές ουσίες

Στον παραπάνω πίνακα δεν αναφέρονται στοιχεία για τη χημική σύνθεση των ζωοτροφών διότι οι διαφορές στη περιεκτικότητά τους σε θρεπτικές ουσίες εξαρτάται από πλήθος παραγόντων όπως:

• διαφορετικές ποικιλίες νομευτικών φυτών 
• «ωριμότητα» των νομευτικών φυτών 
  • στελέχη = πλούσια σε κυτταρίνες 
  • φύλλα = πλούσια σε πρωτεΐνη και ενέργεια 
• περίοδος συγκομιδής, καιρικές συνθήκες 
• τρόποι αποθήκευσης συγκομιζόμενων ζωοτροφών

 Χονδροειδείς τροφές 

Α. Χλωρά Νομευτικά Χόρτα

χωράφι σπαρμένο με βρώμη σιτάρι

Τα χλωρά νομευτικά χόρτα περιέχουν πάνω από 70% νερό.
Αποτελούν την βάση της διατροφής των μηρυκαστικών. Η θρεπτική τους αξία, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:

Η σχέση φύλλα προς στελέχη. Όσο πιο μεγάλη είναι η σχέση αυτή, τόσο πιο υψηλή είναι η θρεπτική αξία των χλωρών νομευτικών χόρτων (οι θρεπτικές ουσίες είναι περισσότερες στα φύλλα).

• Το είδος του φυτού. Τα διάφορα είδη φυτών δεν έχουν την ίδια χημική σύσταση και επομένως θρεπτική αξία π.χ. το χλωρό χόρτο βρώμης πιο ελκυστική και θρεπτική τροφή για τα ζώα σε σχέση με το χόρτο του κριθαριού.
• Οι καιρικές συνθήκες (υγρασία, ξηρασία, θερμοκρασία, ηλιακό φως, άνεμοι) επηρεάζουν αρκετά την θρεπτική αξία των νομευτικών χόρτων, π.χ. τα χλωρά νομευτικά χόρτα, όταν αναπτύσσονται κάτω από βροχερές συνθήκες είναι λιγότερο ελκυστικά για τα ζώα και κατώτερης αξίας.
• Η ένταση της εκμετάλλευσης των φυτών. Η θρεπτική αξία των νομευτικών χόρτων εξαρτάται από τη συχνότητα και το ύψος της κοπής των φυτών π.χ. συχνή και βαθιά κοπή των φυτών ή η υπερβόσκηση μειώνει την ολική παραγωγή των χόρτων και αποδίδει νομευτικά χόρτα κατώτερης θρεπτικής αξίας.
• Η λίπανση του εδάφους: επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα και ποσότητα των νομευτικών χόρτων. Ο εμπλουτισμός του εδάφους σε άζωτο , φώσφορο, κάλιο συμβάλλει τόσο στην ανάπτυξη των φυτών, όσο και την αύξηση της περιεκτικότητας των στοιχείων αυτών στη τροφή των ζώων. Προσοχή όμως στην χρονική διάρκεια ανάμεσα στη λίπανση και τη βόσκηση ή συγκομιδή.

Κάποιες γενικές παρατηρήσεις:

• Τα περισσότερα χλωρά χόρτα μπορούν να δίνονται στα ζώα σε αρκετή ποσότητα. Π.χ. το χλωρό χόρτο βρώμης (ταγής), καλαμποκιού μέχρι και 5% του σωματικού τους βάρους.
• Το χλωρό χόρτο κριθαριού χωρίς περιορισμούς.
• Τα χλωρά χόρτα δεν πρέπει να βοσκούνται ή να χορηγούνται για την κατανάλωση αν είναι βρεγμένα, παγωμένα ή καλυμμένα με δροσιά, γιατί προκαλούν σοβαρές διαταραχές στα ζώα.
• Η απότομη επίσης μεταβολή της δίαιτας από την «ξηρή» στη «χλωρή» είναι επικίνδυνη διότι προκαλεί πεπτικές διαταραχές ή και εντεροτοξιναιμία .
• Η αλλαγή της δίαιτας των ζώων από τη μία στην άλλη πρέπει να κρατάει 7-10 ημέρες π.χ. στα ζώα τα οποία πρόκειται να αρχίσουν να βγαίνουν στα βοσκοτόπια παίρνουν κάθε πρωί και για 7-10 ημέρες, μία ποσότητα ξηρών χονδροειδών τροφών (σανός, άχυρο κ.λ.π).

 Καρποί - Σπέρματα- Συμπυκνωμένες Τροφές

σιτάρι κριθάρι ψίχα αφυδατωμένου τεύτλου

σόγια άχυρο νιφάδες δημητριακών (flakes)

Οι καρποί και τα σπέρματα είναι οι συμπυκνωμένες εκείνες ζωοτροφές που περιέχουν υψηλά ποσά ενέργειας (0,8 - 1,15 ΝΜ/kg) ή μικρές (5-12 %) ή μεγάλες (22-37%) ποσότητες αζωτούχων ουσιών. Τα σπέρματα των σιτηρών είναι πλούσια σε ενέργεια, αλλά φτωχά σε ασβέστιο και πλούσια σε φώσφορο.

• Σπέρματα καλαμποκιού: Πλούσια σε ενέργεια, όμως περιέχουν λίγες αζωτούχες ουσίες (8,5 - 9 %) και ελλειμματικές στα πολύτιμα αμινοξέα λυσίνη και τρυπτοφάνη.
• Σπέρματα κριθαριού, βρώμης χρησιμοποιούνται χωρίς κανένα περιορισμό στη δίαιτα όλων των ζώων.
• Σπέρματα σιταριού. Είναι τα πλουσιότερα σε πρωτείνες. Τα προσθέτουμε στα σιτηρέσια μέχρι 30% και πάντοτε χοντροαλεσμένα .Μεγάλη περιεκτικότητα προκαλεί στα πρόβατα μετεωρισμό με και χωρίς ενδονυχίτιδα, ιδίως όταν είναι φρέσκα.
• Σπέρματα ρυζιού , δεν χρησιμοποιούνται στην περιοχή μας.
• Καρποί χαρουπιάς : Αλέθονται μετά από αφαίρεση ή όχι των σπερμάτων τους και χορηγούνται στα ζώα ή προσθέτονται στα σιτηρέσια τους. Στα μυρηκαστικά δίνονται συμπληρωματικά (μέχρι 20 %), στους χοίρους (μέχρι 10%) του πλήρους σιτηρεσίου τους.

 Υποκατάστατα γάλακτος (τεχνητά γάλατα)

Τα τεχνητά γάλατα κυκλοφορούν στο εμπόριο σε αλευρώδη υφή (σκόνη). Το βασικό συστατικό όλων των υποκατάστατων είναι ένα ή περισσότερα από τα υποπροϊόντα του αγελαδινού γάλακτος. Για την αναπλήρωση του λίπους προστίθεται ζωικό ή φυτικό λίπος. Επίσης έχουν προστεθεί βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αυξητικοί παράγοντες – προβιοτικά. Η επιστημονική τεχνολογία σήμερα έχει καταφέρει να παράγονται σήμερα υποκατάστατα γάλακτος ίσως ή και ανώτερης ποιότητας από το φυσικό.
Η χρήση τεχνητού γάλακτος προσφέρει:

• Μείωση των εξόδων της διατροφής των νεαρών αρνιών, μοσχαριών.
• Αύξηση των εσόδων μιας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης
• Καλύτερος έλεγχος της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης

MASTER 100 ΙΣΟΡΡΟΠΙΣΤΗΣ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ: Ασβέστιο(Ca) 21,3%, Φώσφορος(P) 3,7%, Νάτριο(Na) 10 %

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΟ (ανά 25 Kg)

Βιταμίνη Α	10.000.000 IU	Fe	100.000mg
Βιταμίνη D3	2.000.000 IU	Zn	150.000mg
Bιταμίνη E	25.000 mg	Se	300mg
Co	800mg	Mn	50.000mg
I	6.600mg	Mg	160.000mg

ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ:+++

ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ: ΜΑΡΜΑΡΟΣΚΟΝΗ, ΑΛΑΤΙ, ΦΩΣΦΟΡΙΚΟ ΔΙΑΣΒΕΣΤΙΟ, ΣΟΔΑ,

ΒΗΤΤΕΣ, ΑΡΩΜΑ

MASTER 150 ΙΣΟΡΡΟΠΙΣΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΠΑΧΥΝΣΗΣ ΑΜΝΟΕΡΙΦΙΩΝ 

ΑΝΑΛΥΣΗ: Ασβέστιο(Ca) 23%, Φώσφορος(P) 4,5%, Νάτριο(Na) 7 %

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΟ (ανά 25 Kg)

Βιταμίνη Α	10.000.000 IU	Fe	100.000mg
Βιταμίνη D3	2.000.000 IU	Zn	150.000mg
Bιταμίνη E	25.000 mg	Se	300mg
Co	800mg	Mn	50.000mg
I	6.600mg	Mg	160.000mg

ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ:+++

ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ: ΜΑΡΜΑΡΟΣΚΟΝΗ, ΑΛΑΤΙ, ΦΩΣΦΟΡΙΚΟ ΔΙΑΣΒΕΣΤΙΟ, ΣΟΔΑ,

ΒΗΤΤΕΣ, ΑΡΩΜΑ.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 25 Kg ανά τόνο τελικής τροφής

Σιτηρέσιο και η διάκρισή του

Σιτηρέσιο είναι το σύνολο των ζωοτροφών που δίνονται σε ένα ζώο εντός του εικοσιτετραώρου για να καλύψει τις ανάγκες του σε ενέργεια και ύλη. Το σιτηρέσιο αποτελείται από μία ή περισσότερες ομοειδείς ή ‘όχι ζωοτροφές , οι οποίες συνδυάζονται με τρόπο ώστε να καλυφθούν οι ημερήσιες ανάγκες.

Τα σιτηρέσια διακρίνονται σε ενιαία και διμερή . Τα ενιαία καταρτίζονται ως ενιαίο σύνολο και καλύπτουν συνολικά τις ανάγκες συντήρησης και παραγωγής του ζώου, ενώ τα διμερή αποτελούνται από δύο μέρη, εκ των οποίων το ένα καλύπτει τις ανάγκες συντήρησης και καλείται σιτηρέσιο συντήρησης και το άλλο τις ανάγκες παραγωγής του ζώου και καλείται σιτηρέσιο παραγωγής

Το σιτηρέσιο διακρίνεται σε δύο τμήματα . Σε βασικό σιτηρέσιο και σιτηρέσιο παραγωγής. Το πρώτο καλύπτει τις ανάγκες συντήρησης και ένα μέρος της παραγωγής του ζώου, ενώ το σιτηρέσιο παραγωγής καλύπτει τις υπόλοιπες ανάγκες παραγωγής.

Το σωστό σιτηρέσιο έχει τον εξής προορισμό:

• Εφοδιάζει το ζώο με όλες τις θρεπτικές ουσίες και την ενέργεια που χρειάζεται για την συντήρησή του και τις ανάγκες παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων
• Βελτιώνει την παραγόμενη ποιότητα των παραγόμενων κτηνοτροφικών προϊόντων
• 50% του κόστους εκτροφής
• Επηρεάζει την υγεία των ζώων και μεγαλύτερη μακροβιότερη παραγωγικότητα

Με Μη σωστή διατροφή θα έχουμε 

• Μείωση γαλακτοπαραγωγής
• Μειωμένη γονιμότητα
• Μεταβολικά νοσήματα
• Χωλότητες
• Πεπτικές διατροφές

 Κατάρτιση Σιτηρεσίων Οικόσιτων προβάτων

 Βασικό σιτηρέσιο κατά περιόδους

Οι ζωοτροφές, οι οποίες πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στο σιτηρέσιο, εξετάζονται ως προς την καταλληλότητα για το είδος του ζώου και την παραγωγική του κατεύθυνση, αλλά και ως προς την ελκυστικότητα και την επίδραση τους στην υγεία του ζώου καθώς και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Η χημική σύσταση των ζωοτροφών προσδιορίζεται με χημική ανάλυση κατόπιν επιμελούς δειγματοληψίας. Η εκτίμηση όμως της θρεπτικής αξίας των ζωοτροφών προϋποθέτει τον προσδιορισμό των συντελεστών πεπτικότητας των επιμέρους θρεπτικών ουσιών με τη χρήση πειραματόζωων Το ποσοστό συμμετοχής κάθε μιας ζωοτροφής στο σιτηρέσιο καθορίζεται από τη διατιθέμενη ποσότητα, την οικονομικότητα της και τους διαιτητικούς περιορισμούς. Μέσα στο πλαίσιο των διαιτητικών περιορισμών το σιτηρέσιο καταρτίζεται με το μεγαλύτερο επιτρεπτό ποσοστό κάθε ζωοτροφής, έτσι ώστε να αποτελεί τον φθηνότερο συνδυασμό (σιτηρέσιο ελαχίστου κόστους). Ένα ισόρροπο σιτηρέσιο καλύπτει με ακρίβεια τις θρεπτικές ανάγκες ενός ζώου σε ενέργεια και θρεπτικές ουσίες για ένα 24ωρο. Εκτός από την ενέργεια, τα κυριότερα θρεπτικά συστατικά που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην κατάρτιση συμβατικών ή βιολογικών σιτηρεσίων είναι η πρωτεΐνη, το ασβέστιο, ο φωσφόρος και σε ορισμένες περιπτώσεις οι βιταμίνες Α, D και Ε. Τα υπόλοιπα απαραίτητα συστατικά (μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία, βιταμίνες) απαιτούνται σε πολύ μικρές ποσότητες και στις περισσότερες περιπτώσεις διατροφής των μηρυκαστικών βρίσκονται σε επάρκεια στο σιτηρέσιο, όταν φυσικά το σιτηρέσιο αυτό αποτελείται από συνήθεις τροφές και ικανοποιεί τις ανάγκες των ζώων σε ενέργεια και πρωτεΐνη. Εάν όμως το σιτηρέσιο είναι ελλειμματικό σε μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες. Η διατροφή των προβάτων και αιγών στη βοσκή βασίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στην ποώδη βλάστηση (περίοδος άνοιξης) και κατά ένα μικρότερο μέρος στα αποξηραμένα χόρτα, τα υπολείμματα δηλαδή της βοσκήσιμης ύλης (περίοδος θέρους και φθινοπώρου), καθώς και στα φύλλα και κλάδους των θάμνων. Οι θρεπτικές όμως ανάγκες των ζώων δε συμπίπτουν χρονικά με τη μέγιστη παραγωγή βοσκήσιμης ύλης, γιατί οι κρίσιμες αναπαραγωγικές και παραγωγικές φάσεις αυτών δε συμπίπτουν με την εποχή της μέγιστης παραγωγής βοσκήσιμης ύλης. Οι κρίσιμες περίοδοι του αναπαραγωγικού και παραγωγικού κύκλου των προβάτων και αιγών, που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή ως προς τη διατροφή, είναι: η περίοδος των οχειών, η περίοδος της εγκυμοσύνης (τελευταίος μήνας) και η εναρκτήρια φάση της γαλακτοπαραγωγής (πρώτο δίμηνο μετά τον τοκετό).

Περίοδοι

1. Πρώτες 17 εβδομάδες της εγκυμοσύνης (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος,

Σεπτέμβριος)

2. Τελευταίες 4 εβδομάδες της εγκυμοσύνης (Οκτώβριος)

3. Περίοδος θηλασμού 6 εβδομάδων (Νοέμβριος)

4. Αρχή γαλακτικής περιόδου 8 εβδομάδων (Δεκέμβριος-Ιανουάριος)

5. Μέσο γαλακτικής περιόδου 8 εβδομάδων (Φεβρουάριος-Μάρτιος)

6. Τέλος γαλακτικής περιόδου 9 εβδομάδων (Απρίλιος-Μάιος)

1) Περίοδος οχειών

Η περίοδος των οχειών, στις περισσότερες από τις αιγοπροβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις στην περιοχή μελέτης, συμπίπτει χρονικά με την πιο θερμή εποχή του έτους (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος). Η διατροφή των προβάτων και αιγών κατά την περίοδο αυτή στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στη βοσκή ύλη των φυσικών βοσκότοπων. Κατά τη θερινή όμως εποχή γενικότερα στη χώρα μας επικρατεί ανομβρία και υψηλή θερμοκρασία και η βοσκήσιμη ύλη είναι περιορισμένη. Τα πρόβατα και τα γίδια κατά κανόνα δεν ικανοποιούν τις θρεπτικές ανάγκες τους στις βοσκές και οι κτηνοτρόφοι δε χορηγούν συμπληρωματική τροφή, με αποτέλεσμα να οδηγούνται τα ζώα στην οχεία σε ορισμένες περιπτώσεις σε κακή θρεπτική κατάσταση. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι η μείωση του ποσοστού των συλλήψεων και της πολυδυμίας. Τα πρόβατα και τα γίδια κατά την περίοδο των οχειών πρέπει να βρίσκονται σεκαλή θρεπτική κατάσταση για να επιτευχθεί υψηλό ποσοστό συλλήψεων καθώς και μεγάλη συγκέντρωση τοκετών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι λοιπόν, σεπολλές περιπτώσεις, επιτακτική η ανάγκη συμπληρωματικής διατροφής για τηνθρεπτική τόνωση (flushing) των ζώων και για χρονικό διάστημα 5 εβδομάδων,δηλαδή 3 εβδομάδες πριν και 2 εβδομάδες μετά την εισαγωγή των αρσενικών στο κοπάδι των προβατίνων ή αιγών. Η ποσότητα της συμπληρωματικής διατροφής, που απαιτείται για την περίοδο των οχειών, εξαρτάται από τη θρεπτική κατάσταση των ζώων και τη διαθέσιμη βοσκήσιμη ύλη. Στην περίπτωση που καλύπτονται οριακά οι θρεπτικές ανάγκες συντήρησης των ζώων στη βοσκή και η θρεπτική κατάσταση τους είναι κακή. χορηγούνται ανά κεφαλή και ημέρα 300-350 γραμμάρια μίγματος συμπυκνωμένων τροφών. Στην περίπτωση όμως που δεν καλύπτονται οι ανάγκες συντήρησης των ζώων στη βοσκή χορηγούνται μεγαλύτερες ποσότητες μίγματος συμπυκνωμένων τροφών και ανάλογες ποσότητες χονδροειδών τροφών.

2) Περίοδος εγκυμοσύνης

Η περίοδος αυτή από πλευράς διατροφής χωρίζεται σε 3 φάσεις. Η πρώτη φάση συμπίπτει χρονικά με την πλέον ξερή περίοδο του έτους. Η βοσκήσιμη ύλη κατά την περίοδο αυτή είναι περιορισμένη, επαρκής, ωστόσο, για την ικανοποίηση των θρεπτικών αναγκών συντήρησης των ζώων. Στην περίπτωση όμως που δεν καλύπτονται οι ανάγκες συντήρησης των ζώων χορηγούνται χονδροειδείς και συμπυκνωμένες ζωοτροφές για την κάλυψη των θρεπτικών αναγκών των ζώων σε ενέργεια, αζωτούχες ουσίες, ανόργανα στοιχεία και βιταμίνες. Στην αρχή της εγκυμοσύνης (πρώτες 3-4 εβδομάδες), η επιβίωση του εμβρύου και η συνέχιση της κυοφορίας συνδέονται άμεσα με τη θρεπτική κατάσταση των ζώων. Έτσι, η ικανοποίηση των θρεπτικών αναγκών τους στην κρίσιμη αυτή αναπαραγωγική φάση παίζει πρωτεύοντα ρόλο στον περιορισμό της εμβρυϊκής θνησιμότητας. Εάν τα ζώα βρίσκονται σε καλή θρεπτική κατάσταση, η ανάπτυξη του εμβρύου δεν επηρεάζεται ακόμη και από ελλειμματική διατροφή. Κατά τη δεύτερη φάση (5η έως 17η εβδομάδα), εάν τα ζώα βρίσκονται σε καλή θρεπτική κατάσταση, η ανάπτυξη του εμβρύου δεν επηρεάζεται ακόμη και από ελλειμματική διατροφή, όπως και στην προηγούμενη φάση. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης της εγκυμοσύνης, εάν τα ζώα βρίσκονται σε καλή θρεπτική κατάσταση και η διατροφή τους είναι ελλειμματική, είναι δυνατό να παρατηρηθεί μικρή απώλεια σωματικού βάρους (2-3 kg ανά κεφαλή) χωρίς δυσμενείς επιδράσεις στην ανάπτυξη του εμβρύου. Κάτω από κανονικές συνθήκες εκτροφής το σωματικό βάρος των προβατίνων και αιγών πρέπει να παρουσιάζει μια μέση ημερήσια αύξηση 30 g. Η πιο κρίσιμη περίοδος από πλευράς διατροφής για τα πρόβατα και τα γίδια είναι το τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης ιδιαίτερα όταν αυτό συμπίπτει χρονικά με τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Κατά το τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης οι θρεπτικές ανάγκες των ζώων αυξάνονται σημαντικά, γιατί εκτός των αναγκών συντήρησης απαιτούνται επιπρόσθετες ποσότητες ενέργειας και θρεπτικών ουσιών για την αύξηση του εμβρύου αλλά και των σωματικών εφεδρειών που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση σε υψηλά επίπεδα της γαλακτοπαραγωγής μετά τον τοκετό. Κατά τις τελευταίες 7 εβδομάδες της εγκυμοσύνης το βάρος των προβατίνων και των αιγών κάτω από κανονικές συνθήκες εκτροφής, αυξάνεται κατά 180 γραμμάρια την ημέρα. Η αύξηση αυτή του σωματικού βάρους των προβατίνων και των αιγών επιτυγχάνεται με τη χορήγηση 600 gr μίγματος συμπυκνωμένων τροφών και 1000 γραμμαρίων ξηρού χόρτου μηδικής ή αντίστοιχης σε θρεπτικές ουσίες ποσότητας βοσκήσιμης ύλης. όταν φυσικά τα ζώα βγαίνουν στη βοσκή.

3) Περίοδος γαλακτοπαραγωγής

Η εναρκτήρια φάση της γαλακτοπαραγωγής των προβάτων και αιγών, διάρκειας 6-8 εβδομάδων, συνήθως συμπίπτει χρονικά με την περίοδο του χειμώνα (Δεκέμβριος, Ιανουάριος, Φεβρουάριος) και είναι κρίσιμη από πλευράς διατροφής. Κατά την περίοδο αυτή, εκτός των αναγκών συντήρησης, τα ζώα έχουν επιπρόσθετες ανάγκες κυρίως σε ενέργεια και πρωτεΐνη για την παραγωγή γάλακτος. Στα πρόβατα και στα γίδια το μέγιστο ύψος γαλακτοπαραγωγής παρατηρείται την 3η εβδομάδα μετά τον τοκετό, στη συνέχεια η παραγωγή γάλακτος σταθεροποιείται μέχρι το τέλος της γαλουχίας των αμνών και εριφίων και μετά τον απογαλακτισμό μειώνεται σταδιακά μέχρι την περίοδο των οχειών, που πρακτικά διακόπτεται το άρμεγμα. Κατά την περίοδο της εναρκτήριας φάσης της γαλακτοπαραγωγής το χόρτο βοσκής είναι σχεδόν ανύπαρκτο, γι' αυτό οι κτηνοτρόφοι χορηγούν στα ζώα συγκομιζόμενες ζωοτροφές. Όταν η χορηγούμενη τροφή, κατά τη φάση αυτή της γαλακτοπαραγωγής των προβάτων και αιγών, δεν είναι επαρκής για να καλύψει τις θρεπτικές τους ανάγκες, τα ζώα καταναλίσκουν σωματικά ενεργειακά αποθέματα με αποτέλεσμα την απώλεια βάρους. Στη φάση αυτή της γαλακτοπαραγωγής, οι προβατίνες και οι αίγες πρέπει να καταναλώσουν τις σωματικές εφεδρείες τους για την επίτευξη της μέγιστης παραγωγής γάλακτος. Η κατανάλωση των σωματικών εφεδρειών και η απώλεια σωματικού βάρους είναι μια φυσιολογική λειτουργία χωρίς δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία των ζώων. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, το ξηρό χόρτο μηδικής αποτελεί κατά κανόνα την κύρια χονδροειδή τροφή και οι δημητριακοί καρποί (καλαμπόκι, κριθάρι) αποτελούν τη βάση των συμπυκνωμένων τροφών. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι τα εμπορικά μίγματα συμπυκνωμένων τροφών πρέπει να προέρχονταν από αξιόπιστες βιομηχανίες ζωοτροφών, καν να περιέχουν όσο το δυνατό περισσότερες πρώτες ύλες έτσι ώστε να επικαλύπτονται τα ελλείμματα ή πλεονάσματα των θρεπτικών ουσιών και να καθίστανται τα μίγματα κατά το δυνατόν ισόρροπα σε συνδυασμό φυσικά με τις χονδροειδείς τροφές του σιτηρεσίου. Για τις βιολογικές εκτροφές τα μίγματα συμπυκνωμένων τροφών πρέπει να αποτελούνται από πρώτες ύλες ζωοτροφών που παράγονται με βιολογικό τρόπο.

Η διατροφή παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στη σημερινή εκτροφή αιγοπροβάτων και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής εκ μέρους των παραγωγών για μια επιτυχημένη και βιώσιμη εκμετάλλευση. Η χρησιμοποίηση ορθολογικών σιτηρεσίων σε κάθε αναπαραγωγική και παραγωγική φάση των ζώων θα συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση των παραγωγικών ιδιοτήτων των ζώων και στην αύξηση του εισοδήματος του παραγωγού.

Για τη διατροφή των οικόσιτων προβατίνων καταρτίζεται ΒΣ που καλύπτει ανάγκες συντήρησης (Σ) και μέρος από τις ανάγκες γαλακτοπαραγωγής. Ένα συνηθισμένο ΒΣ καλύπτει ανάγκες Σ +0,5 kg γάλακτος. Το γάλα έχει λιποπεριεκτικότητα 6%. Οι ενεργειακές ανάγκες των αιγοπροβάτων για συντήρηση , εγκυμοσύνη και γαλακτοπαραγωγή εκφράζονται σε Mjoyles(MJ) Καθαρής ενέργειας Γαλακτοπαραγωγής (ΚΕΓ) ή σε Μονάδες Αμύλου (ΜΑ) . Για τις αίγες οι ενεργειακές ανάγκες συντήρησης υπολογίζονται σε 0,272 MJ ΚΕΓ /kg μεταβολικού βάρους (W ^0,75), ενώ για τα πρόβατα οι ανάγκες αυτές μικρότερς περίπου κατά 12%.Στο βασικό σιτηρέσιο ενσωματώνονται όλες οι ΧΖ , η ΞΟ των οπίων πρέπει να είναι μεγαλύτερη κατά 1% του σωματικού βάρους των προβατίνων.

Στο ΒΣ ενσωματώνονται μοι ΧΖ , η ΞΟ των οποίων πρέπει να είναι μεγαλύτερο ή του 1% του ΣΒ των προβατίνων.

Τα σιτηρέσια των προβατίνων εν σχέσει με τις αγελάδες πρέπει να έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε ΙΟ , NDF και ADF γιατί το γάλα έχει διπλάσια λιποπερειεκτικότητα από τις αγελάδες. Τα πρόβατα τους μήνες Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο έχουν μόνο ανάγκες συντήρησης και η διατροφή τους γίνεται ομαδιακά και όχι ατομικά, στο αμελκτήριο όπου το ζώο καταναλώνει μικτρή ποσότητα ΜΓ.

Στα αιοπρόβατα λαμβάνεται υπόψη το μέσο ΣΒ και η μέση γακακτοπαραγωγή του ποιμνίου και η πολυδυμία . Έτσι καταρτίζεται σιτηρέσιο που καλυπτει μέσες ανάγκες και εφαρμόζεται ομαδικά, με τη προϋπόθεση ότι ο κτηνοτρόφος έχει ομοιόμορφο ποίμνιο από πλευράς φυλής, ΣΒ και παραγωγικότητα

Πρόγραμμα διατροφής προβατίνων ΣΒ 70 κιλών που διατηρούνται μέσα στο σταύλο με μέση παραγωγή γάλακτος 1,6 % λ= 7,2% και μέση πολυδυμία 1,52 με τροφές σανού, μηδική ,άχυρο σίτου , καρπός κριθής, πίτυρα σίτου, στέμφυλα σακχαρότευτλων, βαμβακοπλακούς, σογιάλευρο, μαρμαρόσκονη, φωσφορικό διασβέστιο, αλάτι και ισορροπιστή ιχνοστοιχείων

Το Β.Σ καλύπτει ανάγκες Σ+0,5 kg γάλακτος λ=6% , επειδή τα πρόβατα διατηρούντα οικόσιτα .Οι ανάγκες θα καλυφτούν σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα

το υπόλοιπο των αναγκών με 2 ΣΖ την κριθή (υψηλό ενεργειακό με χαμηλή και το βαμβακοπλακούντα με χαμηλή σύμφωνα με τα παρακάτω πίνακα

Οι ανάγκες σε ιχνοστοιχεία θα είναι σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα

Το μίγμα θα έχει ως εξής:

Καρπός κριθής 0,77kg 74,6%

Βαμβακοπλακούντας 0,25 kg 24,2%

Ισορροπιστή αν.αλάτων 0,012 kg 1,2% 

1,032 100,0

6.4.2 Προγράμματα διατροφής

6.4.2.1 ΣΙΤΗΡΕΣΙΟ προβάτων Lacaune (Λάκουν) κτηνοτροφικής μονάδας Αφων Καλαϊτσίδη 

1) Πρόβατα στο 5ο μήνα εγκυμοσύνης

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	1,4
Τριφύλλι	1,1
Καλαμπόκι	0,570
Σόγια	0,7
Ισορροπιστής	0,18
μαρμαρόσκονη	0,07
αλάτι	0,06

2) Δευτερογέννητα μελόρια

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	1,4
Τριφύλλι	1,1
Καλαμπόκι	0,580
Σόγια	0,7
Ισορροπιστής	0,18
μαρμαρόσκονη	0,07
αλάτι	0,06

3) Ζυγούρα στο 5ο μήνα εγκυμοσύνης

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	0,6
Τριφύλλι	1,1
Καλαμπόκι	0,4
Σόγια	0,30
Ισορροπιστής	0,15
μαρμαρόσκονη	0,07
αλάτι	0,05

4)Νεογεννητα πρόβατα διατροφή 4 μηνών

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG 1ο	KG 2ο	KG 3ο	KG 4ο
Ενσίρρωμα	2,7	3,1	3,4	3,5
Τριφύλλι	1,1	1,1	1,1	1,1
Καλαμπόκι	0,86	0,87	0,87	0,87
Σόγια	0,41	0,5	0,55	0,55
Ηλιάλευρο	0,1	0,1	0,1	0,1
Ισορροπιστής	0,2	0,22	0,22	0,22
μαρμαρόσκονη	0,08	0,07	0,06	0,06
αλάτι	0,06	0,05	0,05	0,05

5) Μετά το 4ο μήνα ελαττώνεται η τροφή ανάλογα με το γάλα

Τον 5ο μήνα η διατροφή έχει φτάσει στα εξής επίπεδα:

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	1,8
Τριφύλλι	1,3
Καλαμπόκι	0,55
Σόγια	0,25
Ισορροπιστής	0,15
μαρμαρόσκονη	0,07
αλάτι	0,03

Η Διατροφή των παραπάνω προβατων γίνεται , ανάλογα με το φυσιολογικό στάδιο που βρίσκονται, την οικονομικότητα των ζωοτροφών και την λιποπεριεκτικότητα γάλακτος

• Κατά τον πρώτο μήνα της εγκυμοσύνης, όταν η θρεπτική κατάσταση του ζώου διατηρείται καλή συντελεί στην μείωση της εμβρυϊκής θνησιμότητας, ενώ στο τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης, οπότε η πρόσληψη βοσκήσιμης ύλης είναι και περιορισμένη, συμβάλλει στην ομαλή εξέλιξη της ανάπτυξης των εμβρύων. Κατά την διάρκεια της γαλουχίας τα ζώα "χάνουν" σωματικό βάρος που μπορεί όμως ν' ανακτηθεί αν κατά την περίοδο αυτή διατραφούν σωστά (π.χ. αύξηση της ξηράς ουσίας στο μέσο της γαλακτοπαραγωγικής περιόδου). Το ποσοστό κάλυψης των αναγκών των ζώων από βόσκηση κυμαίνεται μόνον από 30 έως 50%, ανάλογα με το σύστημα εκτροφής.

Η εγκυμοσύνη για να είναι ασφαλής και σίγουρη, ιδιαίτερα στην αρχή, πρέπει τα ζώα να βρίσκονται σε πολύ καλή θρεπτική και σωματική κατάσταση. Η σωστή διατροφή πριν την έναρξη και κατά τη διάρκεια της βατιάς παίζει σημαντικό ρόλο για μια πετυχημένη εγκυμοσύνη. Όταν τα ζώα κατά τις πρώτες μέρες της εγκυμοσύνης είναι αδύνατα, αποτυγχάνει η γονιμοποίηση λόγω των ανωμαλιών που παρουσιάζουν τα ωάρια, συμβαίνουν απώλειες εμβρύων, παρατηρούνται επιστροφές των ζώων, παρατείνεται ο οίστρος, μειώνεται η γονιμότητα στην επόμενη σύλληψη και δύσκολα συλλαμβάνουν. Από την εποχή της βατιάς, Απρίλιο - Μάιο - Ιούνιο, τα ζώα πρέπει να βρίσκονται σε καλή σωματική κατάσταση (όχι πολύ παχιά, ούτε και πολύ αδύνατα). Η διατροφή με σιτηρέσιο πλούσιο σε ενέργεια έχει θετική επίδραση στον αριθμό των γονιμοποιημένων ωαρίων (πολυδυμία), ενώ η πρωτεΐνη δεν έχει και τόση σημασία. 

• Διατροφή από το 2^ο μέχρι τον 3½ μήνα της εγκυμοσύνης 

Η περίοδος αυτή της εγκυμοσύνης των αιγοπροβάτων είναι το στάδιο το οποίο απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά τον τρόπο διατροφής τους. Πρέπει να πούμε ότι τυχόν λάθη στη διατροφή κατά την περίοδο αυτή θα δημιουργήσουν στον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης σοβαρά προβλήματα, όπως τοξαιμία της εγκυμοσύνης με σοβαρές απώλειες. 

Οι ανάγκες των εμβρύων σε θρεπτικά συστατικά είναι ελάχιστες λόγω του πολύ χαμηλού ρυθμού ανάπτυξης των εμβρύων. Γι΄ αυτό δεν χρειάζεται επιπρόσθετη ποσότητα τροφής από αυτή που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών συντήρησης και γαλακτοπαραγωγής, αν τα ζώα αρμέγονται. Οι μητέρες είναι δύσκολο να αντέξουν μεγαλύτερες διατροφικές διακυμάνσεις και να χάσουν μέχρι και 4% του βάρους τους χωρίς επιπτώσεις στο βάρος των εμβρύων. Χορήγηση αυξημένης ποσότητας τροφής στα ζώα κατά την περίοδο αυτή μάλλον ζημιά προκαλεί στα ζώα διότι αυξάνεται το βάρος του ζώου παρά των εμβρύων. Αν τα ζώα διατηρήσουν αυτό το πάχος (βάρος) μέχρι τη γέννα, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα τη γέννηση αμνοεριφίων χαμηλής ζωτικότητας, παρουσιάζονται δυσκολίες στη γέννα και υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστούν μεταβολικές ασθένειες, όπως η τοξαιμία της εγκυμοσύνης. 

Σε περίπτωση που τα έγκυα αιγοπρόβατα είναι παχιά, στόχος πρέπει να είναι το αδυνάτισμα τους με τον περιορισμό των πιο πάνω ποσοτήτων τροφής που χορηγούνται στα ζώα, έτσι που να χαθεί το λίπος που βρίσκεται στο χώρο του στομάχου και να δημιουργηθεί χώρος για την ανάπτυξη των εμβρύων και για την επιπλέον ποσότητα τροφής που χορηγείται κατά τον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης. Αξίζει να τονιστεί ότι η τοξαιμία της εγκυμοσύνης δημιουργείται όταν τα ζώα είναι παχιά, έχουν λίπη γύρω στους νεφρούς και κάτω από τη ράχη και δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος για αρκετή τροφή κατά τον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης. Στην προσπάθεια τους τα έγκυα παχιά ζώα να διαθρέψουν τα έμβρυα τους, διασπούν το λίπος από το σώμα τους, οπότε ελευθερώνονται ενέργεια και κετονικά σώματα. Τα σώματα αυτά είναι τοξίνες που κυκλοφορούν μέσα στο αίμα, το δηλητηριάζουν και προκαλείται ανορεξία που επιδεινώνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, έτσι που η διάσπαση λιπών να συνεχίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό. Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών, τα ζώα που υποφέρουν γίνονται σκυθρωπά, δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και παραμένουν πεσμένα στο έδαφος, ενώ η όρεξη τους για τροφή μειώνεται ακόμα περισσότερο. Αν τα ζώα που υποφέρουν αποβάλουν ή κατορθώσουν να γεννήσουν τότε μπορεί να συνέλθουν αμέσως, διαφορετικά πεθαίνουν. 

• Διατροφή κατά τις τελευταίες 45 μέρες της εγκυμοσύνης 

Τις τελευταίες 45 μέρες της εγκυμοσύνης τα έγκυα αιγοπρόβατα έχουν ψηλές ανάγκες σε ενέργεια και πρωτεΐνη και άλλα θρεπτικά στοιχεία, γιατί το έμβρυο σ' αυτό το στάδιο αποκτά το 85% του βάρους του, η πολυδυμία είναι ψηλή, ο μαστός αναπτύσσεται και αρχίζει η παραγωγή και σύνθεση του πρωτογάλακτος. 

Λόγω του μεγέθους του εμβρύου, ο όγκος του στομάχου περιορίζεται, γι' αυτό αποφεύγεται η υπερβολική χρήση χονδροειδών τροφών ή τροφών που καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος στο στομάχι κατά το στάδιο αυτό. Τόσο οι χονδροειδείς όσο και η συμπυκνωμένη τροφή πρέπει να είναι καλής ποιότητας.

Κατά τις τελευταίες έξι εβδομάδες της εγκυμοσύνης τα ζώα πρέπει να χωρίζονται σε ομάδες ανάλογα με τον αριθμό των εμβρύων που κυοφορούν και να διατρέφονται ανάλογα. 

• Διατροφή πριν τη γέννα

Η σπουδαιότερη και κρισιμότερη περίοδος των αιγοπροβάτων είναι αυτή του τελευταίου μήνα της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα όταν αυτή συμπίπτει με τους χειμωνιάτικους μήνες ( Νοέμβριο- Δεκέμβριο- Ιανουάριο- Φεβρουάριο), όπου τα ζώα παραμένουν σταβλισμένα και δεν βγαίνουν στη βοσκή.

Στη διάρκεια των τελευταίων 20 -30 ημερών πριν τη γέννα, η μήτρα με τα έμβρυα μεγαλώνουν πάρα πολύ μέσα στη κοιλιά του ζώου, ιδιαίτερα αν υπάρχει πολυδυμία . Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο χώρος του στομάχου να περιορίζεται σημαντικά και να μικραίνει. Όμως οι ανάγκες του ζώου την ίδια περίοδο, τόσο για να θρέψει τα αρνιά στη μήτρα όσο και για να διαμορφώσει το μαστό του, αυξάνονται πάρα πολύ. Το μικρό στομάχι πρέπει να πάρει πλουσιότερες τροφές ¨πολυτελείας ¨σε μικρές ποσότητες.

Είναι καθοριστικό για τη ποιότητα του πρωτογάλακτος και την επιβίωση των νεογέννητων αμνοεριφίων, η μάννα να τρώει σωστά και ισορροπημένα ιδιαίτερα μέσα στον χειμώνα. Είναι η περίοδος όπου μπαίνουν τα θεμέλια της γαλακτοπαραγωγής που ακολουθεί , όπως τα θεμέλια ενός σπιτιού που δεν φαίνονται αλλά πάνω τους στηρίζεται το σπίτι. Έτσι κι εδώ τα ζώα μας πρέπει να τρώνε ¨βούτυρο με μέλι¨ την περίοδο αυτή.

Το τάισμα ανά ημέρα που ταιριάζει καλύτερα στη περίοδο αυτή είναι :

• 1- 1,5 κιλό σανός τριφυλλιού ή βρώμης, πλούσιος σε φύλλα και ψιλοκάλαμος (άριστη ποιότητα)
• 0,5 -0,6 κιλά μίγμα γαλακτοπαραγωγής σε πέλλετς (άριστη ποιότητα). Το μίγμα γαλακτοπαραγωγής πρέπει να είναι οπωσδήποτε εμπλουτισμένο με βιταμίνες και μέταλλα. Φτιάχνεται από ποικιλία ζωοτροφών ( καλαμπόκι, κριθάρι, σόγια, μελάσα κ.λ.π.) για να εξασφαλίζεται η καλύτερη όρεξη του ζώου η οποία μειώνεται λίγο πριν και λίγο μετά τη γέννα.

• Διατροφή μετά τη γέννα

Η επόμενη φάση του ξεκινήματος της γαλακτοπαραγωγής αμέσως μετά τη γέννα διαρκεί περίπου 60 ημέρες και έχει εξίσου μεγάλη σημασία όπως και η προηγούμενη. Στόχος της διατροφής μας - που τώρα πρέπει να είναι πιο επιθετική- είναι να βοηθήσει το ανέβασμα της γαλακτοπαραγωγής που αυτή τη περίοδο αυξάνεται ραγδαία. Όσο πιο ¨ψηλά¨ ανεβαίνει η γαλακτοπαραγωγή ενός ζώου στην αρχή ( 2- 3 κιλά γάλακτος/ ημέρα ) τόσο πιο πολύ γάλα θα παράγει μέχρι να στερφέψει και η γαλακτοπαραγωγή του θα κρατήσει περισσότερες μέρες.

Το ημερήσιο τάισμα που ταιριάζει καλύτερα τη περίοδο αυτή είναι:

• 1- 1,5 κιλό σανός τριφυλλιού ή βρώμης

ή 4 - 5 κιλά γρασίδια βοσκής (6 - 7 ώρες σε καλή βοσκή)

• 1 - 1,5 κιλό μίγμα γαλακτοπαραγωγής.

Όταν το ζώο βόσκει, καλό είναι να τρώει και μικρές ποσότητες από άχυρο.

Το μίγμα γαλακτοπαραγωγής σε πέλλετς , λόγω της θερμικής κατεργασίας του σε 70-80^ο C, βοηθά στην αύξηση της γαλακτοπαραγωγής και της τυροκομικής απόδοσης του γάλακτος. Οι προστατευμένες πρωτεΐνες που περιέχει, είναι αυτές που εξασφαλίζουν τη παραγωγή και τη ποιότητα . Η διατροφή των ζώων συνεχίζεται με αυτόν τον τρόπο μέχρι τη περίοδο των επιβάσεων οπότε και χρειάζεται αλλαγή σιτηρεσίου με τονωτικές τροφές.

• Διατροφή νεογέννητων αμνοερειφίων

Τα αρνιά και τα κατσίκια αφού καταναλώσουν το καλής ποιότητας πρωτόγαλα για 3 - 4 ημέρες, θα πρέπει από τη 2^η εβδομάδα και μετά , μαζί με το μητρικό γάλα που θηλάζουν, να έχουν στη διάθεσή τους ειδικό μίγμα απογαλακτισμού σε μικρά πελλετάκια καθώς και σανό αρίστης ποιότητας για κατανάλωση κατά βούληση.

Τα πελλετάκια και ο σανός μοιράζονται σε χώρο ξεχωριστό από τις μάνες ,όπου πρέπει να υπάρχουν και ποτίστρες με νερό.

Στόχος είναι να ξεκινήσουν να τρώνε τα ζώα μας όσο πιο νωρίς γίνεται στερεά τροφή για να εξοικονομήσουμε το πολύτιμο αιγοπρόβειο γάλα που θα πουλήσουμε και να τα αποκόψουμε με καλή σωματική ανάπτυξη χωρίς προβλήματα . Το μίγμα απογαλακτισμού είναι ακριβό επειδή παρασκευάζεται από τις ευγενέστερες πρώτες ύλες ζωοτροφών ( γάλα σκόνη, μαγιά, σογιάλευρο κ.λ.π) που είναι κατάλληλες για μωρά. Είναι δε εμπλουτισμένο με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά βιταμινών και μετάλλων που βοηθούν στη σωστή ανάπτυξη των νεαρών ζώων μας.

Ο ρυθμός ανάπτυξης των αμνοεριφίων τη περίοδο αυτή είναι ιδιαίτερα υψηλός και η μετατρεψιμότητα της τροφής που τρώνε σε σωματικό βάρος είναι από 1 - 2 προς 1. δηλαδή για κάθε 1 - 2 κιλά τροφής που τρώνε βάζουν 1 κιλό ζώντος βάρους.

Εκτροφή 240 Προβατίνων Χίου (Γ.Αρσένιος)

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	1
Σανός μηδικής	0,5
Άχυρο σιταριού	0,1
Καλαμπόκι	0,6
Σόγια	0,25
Ισορροπιστής	0,25
βαμβακόπιτα	0,1
πίτυρα	0,06

 Εκτροφή 230 Προβατίνων Χίου (280 λιτρ)(Γ.Αρσένιος)

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	01/01/05
Σανός μηδικής	1
Άχυρο σιταριού	Κατά βούληση
Πίτυρα	0,15
Σόγια	0,32
Μηδική	0,2
Ισορροπιστής	0,25
Αλάτι	0,01
Σόδα	0,01
Φύραμα ταϊζει 800 γρ/ ζώο -1500 γρ. Ανάλογα με το στάδιο γαλακτικής περιόδου	0,6

Εκτροφή 240 Προβατίνων Χίου (240 λιτρ)

και 70 Λακών (300 λιτρ)(Γ.Αρσένιος)

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα	1 κιλό 5ος μήνας
Σανός μηδικής	0,8
Άχυρο σιταριού	0,02
Καλαμπόκι	0,6
Σόγια	0,25
Ισορροπιστής	0,03
βαμβακόπιτα	0,08
πίτυρα	0,08
Φυτικό λίπος	0,04
Φύραμα ταϊζει 1600 γρ/ ζώο από τοκετό – 3ο μήνα,μετά 1300 γρ.	0,6

Εκτροφή 700 Προβατίνων Λακών (285λιτρ. Γάλα σε σε 210 μέρες ) 7,2 % λίπος και 5,2 % πρωτείνες

ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΉΣ	KG
Ενσίρρωμα καλαμποκιού	4
Κριθάρι	0,5
Σανός μηδικής (pellets)	0,5
Σανός μηδικής	0,5
Άχυρο σιταριού	0,1
Καλαμπόκι	0,6
Ισορροπιστής	0,1

 Στάδια καταρτισμού σιτηρεσίου

1. Προσδιορισμός των αναγκών του ζώου σε ενέργεια και Πεπτό λεύκωμα. Ο προσδιορισμός αυτός γίνεται σύμφωνα με τον πίνακα Morand-Fehr, 1981. Το μέγεθος κατανάλωσης της ξηρής ουσίας υπολογίζεται μέχρι 7 κιλά ξηρής ουσία ανά 100 κιλά ζωντανού βάρους την ημέρα. Επομένως αίγα 60 κιλών θα καταναλώσει ξηρή ουσία μέχρι 4,2 κιλά ξηρής ουσίας.

2. Περιεκτικότητα ζωοτροφών σε ενέργεια και πεπτό λεύκωμα σύμφωνα με Το πίνακα DLG 1982

3. H συμμετοχή χονδροειδών τροφών στα ζώα υψηλής παραγωγής, όπως οι αίγες δεν πρέπει να είναι μικρότερη από το 40% στο σιτηρέσιο

3. Αφαίρεση της συνολικής περιεκτικότητας σε ενέργεια πεπτού λευκώματος των χονδροειδών ζωοτροφών από τις συνολικές ανάγκες της αίγας. Κάλυψη του υπολοίπου υλικού με συμπυκνωμένες ζωοτροφές

4. Επακριβής προσδιορισμός συμμετοχής κάθε συμπυκνωμένης ζωοτροφής σύμφωνα με τις παρακάτω εξισώσεις

Επιπλέον, το απαιτούμενο κόστος για τη διατροφή των εκτρεφόμενων ζώων αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την οικονομικότητα της εκτροφής. Σε ό,τι αφορά στα πρόβατα, υπολογίζοντας για παράδειγμα το κόστος για τη διατροφή μιας προβατίνας σε ετήσια βάση προκύπτει ότι είναι περίπου 160 ευρώ. Το κόστος αυτό υπολογίζεται υποθέτοντας ότι χρειάζονται περίπου 250 χλγ. συμπυκνωμένων ζωοτροφών (x 0,20 ? = 50 ?), 250 χλγ. σανού (π.χ. μηδικής, x 0,16= 40), 600 χλγ. ενσιρώματος (x 0,1 = 60) και 100 χλγ. άχυρο (x 0,1 = 10) για τη διατροφή της προβατίνας. Αν και οι παραπάνω τιμές είναι ενδεικτικές φαίνεται ότι το κόστος διατροφής ισοδυναμεί σχεδόν με το 50% των εσόδων από μία προβατίνα (χωρίς να υπολογίζονται οι επιδοτήσεις). 

Μέθοδοι κατάρτισης σιτηρεσίου

α) Η μέθοδος του λογιστικού τετρατώνου

Αν υποτεθεί ότι πρέπει να καταρτισθεί ένα μίγμα με ενεργειακό περιεχόμενο 7,5 ΜJ καθαρής ενέργεια γαλακτοπαραγωγής (ΚΕΓ) ανά kg με δύο ζωοτροφές τον αραβόσιτο που περιέχει 8,41 ΜJ(ΚΕΓ)/ kg και τα στέμφυλα ζαχαρότευτλων που περιέχουν 6,65 ΜJ(ΚΕΓ)/ kg. Τότε με τη μέθοδο αυτή υπολογίζεται ότι το μίγμα αποτελείται από 50,81% αραβόσιτο και 49,19 στέμφυλα ζχαρότευτλων.

Αραβόσιτος 7,5-6,56 =0,94 0,94 χ100/1,85=50,81

στέμφυλα ζαχαρότευτλων 8,41-7,5= 0,91 0,91Χ100/1,85=49,19

1,85

β) Η μέθοδος των αλλεπάλληλων προσεγγίσεων

Οι ζωωοτροφές που είναι οικονομικές δίνονται εμπειρικά και προσέχετε πως ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του σιτηρεσίου.Οι θρεπτικές ουσίες που είναι σε διαφορετικές ποσότητες ανάλογα αυξομειώνονται για να ανταποκριθούν στο σιτηρέσιο. Είναι χρονοβόρα μέθοδος και την εφαρμόζουν άτομα με μεγάλη εμπειρία στη διατροφή.

γ) Η μέθοδος γραμμικού προγραμματισμού

Είναι η καλύτερη μέθοδος γιατί έχει τα παρακάτω πλεονεκτήματα:

• Συνδυασμός πολλών ζωοτροφών
• Οικονομικό σιτηρέσιο

1. Αυτή η μέθοδος γίνεται με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή με ένα σύστημα εξισώσεων με πολλούς αγνώστους. Κάθε άγνωστος σημαίνει την ποσότητα που θα χρησιμοποιεθεί από κάθε ζωοτροφή. 

‘Έλεγχος της διατροφής

Διάγνωση προβλημάτων που σχετίζονται με τη διατροφή (μεθοδολογία)

1. Εξέταση των στοιχείων της εκτροφής

• Βιβλίο εκτροφής
• Στοιχεία γαλακτομετρήσεων
• Δεδομένα απο τη γαλακτοβιομηχανία
• Στοιχεία αναπαραγωγής

2. Ενδεικτική ανάλυση του σιτηρεσίου
3. Υπολογισμός της χορηγούμενης ποσότητας 

• σε συμπυκνωμένες ( ζυγίζεται ο κουβάς και υπολογίζεται πόσα κιλά δίνεται σε κάθε ζώο)
• σε χονδροειδείς (ζυγίζεται η μπάλα)

Παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση ζωοτροφών 

• μορφή, τύπος και τρόπος χορήγησης του σιτηρεσίου
• ποιότητα των χονδροειδών ζωοτροφών 
• αναλογία συμπυκνωμένες/χονδροειδείς ζωοτροφές στο σιτηρέσιο 
• περιεκτικότητα του σιτηρεσίου σε πρωτεΐνες 
• το μέγεθος της μεγάλης κοιλίας 
• ο προηγούμενος περιορισμός 
• ηλικία της προβατίνας 
• το φυσιολογικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται
• διαθεσιμότητα, η ποιότητα και η κατανάλωση νερού 

 Φάσεις Διατροφής

Η διατροφή είναι πάρα πολύ σημαντική για τη παραγωγικότητα και την υγεία των ζώων. Η σωστή διατροφή των ζώων αντικατάστασης και των κριαριών είναι όμως εξίσου σημαντική για την επιτυχία μιας εκτροφής. 

Γενικά, μπορούμε να διακρίνουμε 4 φάσεις στον ετήσιο παραγωγικό τους κύκλο σε ότι αφορά τη διατροφή. 

Φάση συντήρησης

Αρχίζει με τη στείρευση της γαλακτοπαραγωγής και τελειώνει 1,5 μήνα πριν την περίοδο των τοκετών για τα πρόβατα. Η διάρκειά της είναι από 2 έως 4 μήνες, ανάλογα με τη διάρκεια της γαλακτικής περιόδου. Την περίοδο αυτή, τα ζώα πρέπει να είναι σε κανονική θρεπτική κατάσταση. Αν είναι λίγο αδύνατα αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια μικρή βελτίωση του σιτηρεσίου. Δεν πρέπει όμως να είναι πολύ αδύνατα ή παχιά. Αυτό σημαίνει ότι η διαχείρισή τους στην προηγούμενη περίοδο ήταν λανθασμένη.

Φάση προετοιμασίας για τους τοκετούς

Η κατάλληλη διατροφική προετοιμασία πριν τον τοκετό ( 6 εβδομάδες για τις προβατίνες) είναι κάτι που, δυστυχώς, δεν συμβαίνει συνήθως στη χώρα μας. Οι ανάγκες των ζώων αυξάνονται πολύ το διάστημα αυτό, από 20% έως και 70%, ανάλογα και με την πολυδυμία τους. Ταυτόχρονα, η όρεξή τους μειώνεται. 

Α’ Φάση της γαλακτικής περιόδου

Αυτή περιλαμβάνει την περίοδο της γαλουχίας (6-8 εβδομάδες) και το πρώτο στάδιο της αρμεκτικής περιόδου (1-1,5 μήνα), όταν δηλαδή η γαλακτοπαραγωγή βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο. Την περίοδο αυτή πρέπει να χορηγούμε σε όλα τα ζώα το ίδιο σιτηρέσιο ανεξάρτητα από τον αριθμό των αρνιών-κατσικιών που γαλουχούν ή από τη ποσότητα γάλατος που παράγουν. Τα ζώα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εκδηλώσουν το γενετικό τους δυναμικό.

Β’ Φάση της γαλακτικής περιόδου

Αυτή διαρκεί μέχρι τη στείρευση της γαλακτοπαραγωγής. Επειδή το μέγιστο σημείο της γαλακτοπαραγωγής έχει περάσει, δεν υπάρχει πλεόν λόγος να συνεχιστεί η χορήγηση σε όλα τα ζώα, πολύ πλούσιου σιτηρεσίου. Για το λόγο αυτό, τα ζώα πρέπει να ομαδοποιούνται ανάλογα με τη γαλακτοπαραγωγή τους και κάθε ομάδα να διατρέφεται με διαφορετικό σιτηρέσιο. Οποιαδήποτε επιπλέον χορήγηση συμπυκνωμένων ζωοτροφών δεν επηρεάζει τη γαλακτοπαραγωγή, είναι απλή σπατάλη.

Απαραίτητες εργασίες καθώς και διατροφικοί χειρισμοί πριν και μετά τον τοκετό στα πρόβατα

1. Κατά την περίοδο των οίστρων - οχειών

Δεκαπέντε ημέρες πριν αρχίσουν οι οργασμοί και καθ ‘όλη την διάρκεια του μαρκάλου στις προς αναπαραγωγή προβατίνες, αυξάνουμε κατά 0,5 κιλό ανά κεφαλή το μείγμα συμπυκνωμένων τροφών (ΜΣΤ). Ένα μήνα πριν τις οχείες γίνεται ο εμβολιασμός της λοιμώδης αγαλαξίας και της χλαμυδιακής αποβολής. Απαραίτητη είναι η συμβουλή του κτηνίατρου.

2. Κατά τους 2 τελευταίους μήνες της κυοφορίας

Κατά τους 2 τελευταίους μήνες της κυοφορίας ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δώσουμε στο φαινόμενο της τοξαιμίας των προβάτων. Συμβαίνει συνήθως, όταν το σιτηρέσιο είναι φτωχό και ανεπαρκές για να καλύψει τις ανάγκες της κυοφορούσας μητέρας σε γλυκόζη. Η πρωταρχική προληπτική αντιμετώπιση γίνεται με την ισορροπημένη διατροφή και ιδιαίτερα με τη σωστή χορήγηση ΜΣΤ στο σιτηρέσιο.

3. Πριν και μετά τον τοκετό 15 έως 20 μέρες πριν τον τοκετό γίνεται εμβολιασμός των προβατίνων κατά των κλωστηρηδιάσεων

Λίγες ώρες μετά τον τοκετό πρέπει να χορηγηθεί ενδομυϊκά σελήνιο και βιταμίνη Ε.

4. Κατά τον απογαλακτισμό

Από το τέλος της 2ης εβδομάδας χορηγούνται σταδιακά στα αρνιά άριστης ποιότητας σανός αγρωστωδών κατά προτίμηση μηδικής και συμπυκνωμένες τροφές (ΜΣΤ pellets διαμέτρου 3mm). Σε όλα τα αρνιά 2-3 ημέρες πριν από τον απογαλακτισμό τούς χορηγείται ενδομυϊκά σελήνιο και βιταμίνες AD3E και υποδόρια πολυδύναμο εμβόλιο κατά των κλωστηρηδιάσεων. Απαραίτητη είναι η συμβουλή του κτηνίατρου.

Γενικό πλάνο διαχείρισης της εκτροφής - Καταρτισμός σιτηρεσίου

• Σήμανση όλων των ζώων - καταγραφή - ομαδοποίηση

- Ομαδοποίηση των ζώων ανάλογα με τη θρεπτική τους κατάσταση
- Ομαδοποίηση των ζώων ανάλογα με το στάδιο του παραγωγικού τους κύκλου

Παράδειγμα: Προβατίνες

• Προβατίνες σε ξηρή περίοδο - πρώτο στάδιο κυοφορίας
• Προβατίνες στο μέσο της κυοφορίας 
• Προβατίνες στο τελευταίο στάδιο της κυοφορίας 
• Προβατίνες σε γαλακτοπαραγωγή 

Ποσότητα προσλαμβανόμενης Ξ.Ο. από προβατίνες περίπου 4% του Σ.Β.

Προβατίνα 50 χιλγρ =2 χιλγρ. Ξ.Ο.

Διατήρηση των προβατίνων στη σωστή θρεπτική κατάσταση (ΔΘΚ), ανάλογα με το φυσιολογικό στάδιο που βρίσκονται

• Οχεία 21/2 - 3 
• Μέσα κυοφορίας 21/2 - 3 
• Τοκετός 3 
• Γαλουχία 2 - 21/2 

1. Πριν τις συζεύξεις

• Απομάκρυνση των προβατίνων με προβλήματα 
• Αξιολόγηση των κριαριών, εκτίμηση του σπέρματος, ένα μήνα πριν τις συζεύξεις ενίσχυση της διατροφής τους 
• Flushing στις προβατίνες 

250-800 gr/ημέρα μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών που περιέχει τουλάχιστο 16% ολικές πρωτεΐνες 3 εβδομάδες πριν και 4 εβδομάδες μετά τις συζεύξεις.
- βελτίωση της θρεπτικής κατάστασης (ΔΘΚ =3)
- εκδήλωση οίστρου
- αύξηση του δείκτη ωοθυλακιορρηξίας
- επιβίωση των γονιμοποιημένων ωαρίων

2. Περίοδος συζεύξεων 

• Εφαρμογή συγχρονισμού οίστρου για «συγκέντρωση» των τοκετών 
• Έλεγχος των συζεύξεων 
• Εφαρμογή Τ.Σ. όπου είναι εφικτό 
• Παραμονή των κριαριών για συγκεκριμένο χρόνο και μετά απομάκρυνση 

3. Πριν τις γέννες 
Πρώτες εβδομάδες κυοφορίας 

• Εκτίμηση της θρεπτικής κατάστασης και της υγείας των προβατίνων 
• Διατροφή με σανούς κατώτερης ποιότητας - διατήρηση των καλής ποιότητας σανών για τη γαλακτική περίοδο 
• Αν είναι δυνατό οι αδύνατες προβατίνες να χωριστούν από το ποίμνιο και να βελτιωθεί η διατροφή τους 

Τελευταίες 6 εβδομάδες πριν τις γέννες 

• Περιποίηση χηλών 
• Σταδιακή αύξηση της ποσότητας των συμπυκνωμένων ζωοτροφών στο σιτηρέσιο ανάλογα με το ΣΒ των προβατίνων, τη θρεπτική κατάσταση και τον αριθμό των εμβρύων που κυοφορούν.
• Εμβολιασμός για εντεροτοξιναιμία 
• Αν υπάρχει ιστορικό μυϊκών δυστροφιών τότε καλό είναι να γίνεται χορήγηση σεληνίου και βιταμίνης Ε σε όλες τις έγκυες προβατίνες 

4. Περίοδος τοκετών

• Σε ετοιμότητα μετά τις 142 μέρες από την έναρξη των συζεύξεων 
• Οι γέννες στο σύνολο του ποιμνίου θα πρέπει να περιορίζονται σε σύντομο χρονικό διάστημα (ή διαχωρισμός των ζώων σε ομάδες) 
• Προσεκτική παρατήρηση όλων των ζώων σε 24 ωρη βάση
• Πρόσληψη εποχιακού προσωπικού 
• Παροχή βοήθειας ΜΟΝΟ όταν υπάρχουν επιπλοκές στο τοκετό 
• Έλεγχος των θηλών του μαστού κάθε προβατίνας που γεννά 
• Απολύμανση του ομφάλιου λώρου των νεογέννητων αρνιών 
• Χρήση θερμαντικών πηγών (λάμπες υπέρυθρης ακτινοβολίας) ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες 
• Αν υπάρχει ιστορικό μυϊκών δυστροφιών καλό είναι να γίνεται χορήγηση σεληνίου και βιταμίνης σε όλα τα νεογέννητα αρνιά 
• Απογαλακτισμός (τεχνητή γαλουχία). Μπορεί να είναι πολύ γρήγορος (μετά από 48 ώρες) ή σε 1 εβδομάδα ή σε 3-4 εβδομάδες ή 5-7 εβδομάδες. Εξαρτάται από: 
  • Τις καιρικές συνθήκες 

• Την ακολουθούμενη μέθοδο και τον τύπο της εκτροφής 

5. Γαλακτική περίοδος

• Ομαδοποίηση των προβατίνων ανάλογα με το επίπεδο της γαλακτοπαραγωγής τους (συνήθως 2 ομάδες) 
• Όπου είναι δυνατό, χορήγηση ολικού σιτηρεσίου
• Όχι απότομες αλλαγές στο σιτηρέσιο 
  • μείωση παραγωγής 
  • πεπτικές διαταραχές 
• Έλεγχος της θρεπτικής κατάστασης των προβατίνων σε τακτά χρονικά διαστήματα 

6. Αρνιά
Απογαλακτισμός

• προσοχή στα υποκατάστατα γάλατος και στους χειρισμούς των αρνιών κατά τις διάφορες επεμβάσεις. 

Πάχυνση

• Προσοχή υπάρχει κίνδυνος ουρολιθίασης στα αρσενικά όταν χορηγείται σιτηρέσιο πλούσιο σε συμπυκνωμένες ζωοτροφές (σιτάρι, καλαμπόκι, σόργο) ή ενσιρωμένο χόρτο (πυριτικοί ουρόλιθοι), ή υπόγειο τριφύλλι (ουρόλιθοι CaCO3). Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν η αναλογία Ca/P = 1. Το κρίσιμο διάστημα είναι η ηλικία από 3-6 μήνες. Πρόληψη γίνεται με προσθήκη NH4Cl στο σιτηρέσιο 4%ο. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο τοµέας της αιγοπροβατοτροφίας, όπως προαναφέρθηκε, είναι ο σηµαντικότερος τοµέας πηγή εισοδήµατος για τις περισσότερες ορεινές, νησιωτικές και µε ειδικά προβλήµατα (µειονεκτικές) περιοχές της χώρας µας και παράγει σηµαντικά για τη διατροφή του πληθυσµού προϊόντα (γάλα-κρέας) και τα οποία χρισημοποιούνται σαν πρώτη ύλη σε µεγάλο αριθµό µεταποιητικών βιομηχανιών τροφίµων (γαλακτοβιοµηχανίες, τυροκοµεία, σφαγεία).

Στη χώρα μας εκτρέφονται σήμερα περίπου 8.5 εκατ. πρόβατα από τα οπία μόνο οι 600.000 εκτρέφονται σε ποίμνια καθαρόαιμων αυτόχθονων φυλών.

Το σύστημα εκτροφής το οποίο εφαρμόζεται στις αιγοπροβατοτροφικές

εκμεταλλεύσεις είναι το εκτατικό ή ημιεντατικό. Η περίοδος οχειών, για το

78 μεγαλύτερο αριθμό των εκτροφών, ξεκινά περί τα τέλη Ιουνίου έως τα τέλη Ιουλίου για τα πρόβατα και κατά τον μήνα Αύγουστο για τις αίγες. Για την αναπαραγωγή χρησιμοποιούνται αρσενικά, τα οποία εκτρέφονται στις ίδιες τις εκτροφές. Το μεγαλύτερο ποσοστό των τοκετών συγκεντρώνεται για τις ενήλικες προβατίνες μεταξύ τέλους Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου ενώ για τις ενήλικες αίγες κατά τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Οι τοκετοί των πρωτόγεννων προβάτων κατανέμονται σε μεγάλο εύρος με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στο τρίμηνο Ιανουαρίου - Μαρτίου.

Στην προβατίνα, η ενήβωση παρατηρείται σε ηλικία 6-9 μηνών και στην αίγα παρατηρείται σε ηλικία 4-6 μηνών. Η ενήβωση σχετίζεται με το βάρος των ζώων (το οποίο πρέπει να είναι το 40-60% του σωματικού βάρους των ενηλίκων) και με την ηλικία. Επηρεάζεται, επίσης, από γενετικούς παράγοντες (πρώιμες και όψιμες φυλές). Στις πρώιμες έχουμε ταχύτερη ανάπτυξη, οπότε επέρχεται η ενήβωση νωρίτερα ενώ στις όψιμες έχουμε βραδύτερη ανάπτυξη και η ενήβωση επέρχεται αργότερα. Επίσης, αυτή επηρεάζεται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες (κλίμα), τη διατροφή και από την εποχή των τοκετών .

Η διάρκεια κυοφορίας και στα δύο είδη κυμαίνεται από 145-150 ημέρες. Αυτή επηρεάζεται από τη φυλή. το φύλο του εμβρύου, την εποχή, την πολυδυμία και την ηλικία. Ο αριθμός των γεννηθέντων αμνών ανά προβατίνα ή εριφίων ανά αίγα, δηλαδή ο συντελεστής πολυδυμίας κυμαίνεται μεταξύ 1 και 3 και είναι κατά μέσο όρο 1,35, δηλαδή από 100 τοκετούς γεννιούνται 135 αρνιά. Η αναπαραγωγική δραστηριότητα μετά τον τοκετό μπορεί να κυμαίνεται από 5 -20 εβδομάδες στις προβατίνες και από 5-30 εβδομάδες στις αίγες και επηρεάζεται από την εποχή του τοκετού, το θηλασμό, τη φυλή, τη διατροφή και τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Ο απογαλακτισμός των αμνών στα ποίμνια γαλακτοπαραγωγικής κατεύθυνσης γίνεται απότομα και όχι σταδιακά.

Η γαλακτική περίοδος των προβατίνων, δηλαδή η περίοδος από τον τοκετό μέχρι την παύση της γαλακτοπαραγωγής στις βιολογικές εκμεταλλεύσεις της Δυτικής Μακεδονίας είναι κατά μέσο όρο 210 ημέρες και επηρεάζεται από την ηλικία, το γονότυπο, την εποχή των τοκετών και τις συνθήκες εκτροφής.

Η διάρκεια της γαλακτικής περιόδου στις αίγες κυμαίνεται από 32 έως 48

εβδομάδες και επηρεάζεται από την ηλικία, το γονότυπο, την εποχή των τοκετών και τις συνθήκες εκτροφής. Οι χαμηλής γαλακτοπαραγωγικής ικανότητας αίγες των ήκες εκτροφής.

Η άμελξη γίνεται με τα χέρια ή με τη βοήθεια αμελκτικών μηχανών. Ο αριθμός των ζώων που αρμέγονται με τα χέρια δεν υπερβαίνει τα 70 — 100/ώρα.

Αντίθετα, αυτά που αρμέγονται με την αμελκτική μηχανή ξεπερνούν τα 150 την ώρα και το γάλα είναι καλύτερης ποιότητας, αρκεί να τηρείται η σωστή λειτουργία του συστήματος άμελξης. Η εφαρμογή της μηχανικής άμελξης είναι δαπανηρή. Για να συμφέρει οικονομικά, ο αριθμός των ζώων που αρμέγονται με μηχανική άμελξη θα πρέπει να ξεπερνά τα 150 και η μέση ετήσια γαλακτοπαραγωγή των ζώων να είναι πάνω από 150 kg/κεφαλή. Επίσης, η μηχανική άμελξη μπορεί να υιοθετηθεί χωρίς ουσιαστικές δυσκολίες από τις εκτροφές ορεινού προβάτου και να λύσει προβλήματα που προκύπτουν από το συνεχώς αυξανόμενο μέγεθος των ποιμνίων, την έλλειψη των ποιμένων αμελκτών, την απαίτηση για βελτίωση της ζωής των κτηνοτρόφων και τηνυποχρέωση λήψης καθαρού γάλακτος (Σκαπέτας κ.ά., 2001).

Το πρόβειο κρέας που προσφέρεται για κατανάλωση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέρχεται κυρίως από σφάγια νεαρών ζώων ηλικίας 30 ημερών έως έξι μηνών, ανάλογα με τις συνθήκες κάθε χώρας, την κύρια παραγωγική κατεύθυνση των ποιμνίων, τις μεθόδους εκτροφής, και τις συνθήκες της αγοράς. Στα αρνιά που εκτρέφονται κάτω από καλές συνθήκες ο υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης παρατηρείται από τον πρώτο μήνα μέχρι τον έκτο μήνα της ηλικίας τους. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των αρνιών μετά τον τοκετό είναι το φύλο, η πολυδυμία και η διατροφή μετά τον απογαλακτισμό. Ο ρυθμός αύξησης του βάρους των αρνιών εξαρτάται από την ποσότητα και την ποιότητα του σιτηρεσίου που καταναλώνουν και τον γονότυπο (είναι ο κύριος παράγοντας που καθορίζει τα όρια της ανάπτυξης τους). Στη χώρα μας το πρόβειο κρέας προσφέρεται συνήθως ως αμνός γάλακτος, δηλαδή σφάγια βάρους 8-10 kg. Η τάση της αγοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι τα σφάγια αρνιών να έχουν βάρος 13-22 kg, με εξαίρεση τις παραμεσόγειες χώρες. Η απόδοση σε σφάγιο ανέρχεται στο 55% περίπου, ενώ στα σφάγια του τύπου αμνού γάλακτος διακυμαίνεται μεταξύ 53 και 58%. Τα σφάγια αρρένων αμνών φέρουν τους όρχεις και στο κρεοπωλείο δεν γίνεται αφαίρεση λιπώδους ιστού.

Όπως είναι γνωστό, η διατροφή των γαλακτοπαραγωγών αιγοπροβάτων στη χώρα μας. από το Φθινόπωρο (Σεπτέμβριο-Οκτώβριο) έως την Άνοιξη (Μάρτιο Απρίλιο), στηρίζεται σε συγκομιζόμενες χονδροειδείς και συμπυκνωμένες ζωοτροφές. Το υπόλοιπο χρονικό διάστημα η κάλυψη των αναγκών των ζώων αυτών στηρίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στη βοσκή και σε πολλές περιπτώσεις αποκλειστικά και μόνο στη βοσκή. Οι βοσκήσιμες εκτάσεις στη χώρα μας επειδή δεν λιπαίνονται και δεν ψεκάζονται με φυτοφάρμακα μπορούν κάλλιστα να χαρακτηριστούν ως οικολογικές ή βιολογικές, σύμφωνα με τον ισχύοντα κανονισμό.

H αύξηση τον αριθμού των ζώων όσο και η αύξηση της παραγωγικότητας και της απόδοσης των ζώων καθορίζεται από το γενότυπό τους και επηρεάζεται από την κατάσταση της υγείας τους και το περιβάλλον εκτροφής τους.

Ένα από τα πιο έντονα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο προβατοτρόφος είναι η διατροφή των ζώων, η οποία μετέχει με το μεγαλύτερο ποσοστό στη διαμόρφωση του κόστους παραγωγής των κτηνοτροφικών προϊόντων αλλά και στην ποιότητα αυτών . Τις τελευταίες δεκαετίες που οι απαιτήσεις εκ μέρους των καταναλωτών για περισσότερα και καλύτερα ποιοτικώς τρόφιμα με χαμηλό κόστος η διατροφή παίζει σπουδαίο ρόλο.

Σημαντικό ρόλο στη διατροφή των αιγοπροβάτων οι εξής παράγοντες:

α) η διαιτητική αξία ζωοτροφών με μεγάλη οικονομική σημασία, όπως βαμβακόσπορος, βαμβακοπλακούς, στέμφυλα εσπεριδοειδών, στέμφυλα οινοποιίας, υποπροϊόντα αμυλοποϊίας, μελάσα, ελαιόφυλλα κ.τ.λ.,

β) η ανάπτυξη και η εφαρμογή μεθόδων συντήρησης νωπών-ευπαθών ζωοτροφών, όπως ενσίρωση και ξήρανση, καθώς και βελτίωσης της θρεπτικής τους αξίας με διάφορα μέσα,

γ) η ανάπτυξη κατάλληλων σιτηρεσίων προσαρμοσμένων στις ανάγκες των ζώων,δ) η εκτίμηση του επιπέδου διατροφής βοσκόντων ζώων και η διερεύνηση κάλυψης των αναγκών τους και

ε) η ανάπτυξη μεθόδων καλλίτερης αξιοποίησης της βοσκήσιμης ύλης και καλλίτερης διαχείρισης των βοσκοτόπων.

Με τη σωστή κατάρτιση του σιτηρέσιου, η παραγωγικότητα των ζώων θα ανέβει πάρα πολύ γιατί εφοδιάζει το ζώο με όλες τις θρεπτικές ουσίες και την ενέργεια που χρειάζεται για την συντήρησή του και τις ανάγκες παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων και βελτιώνει την παραγόμενη ποιότητα των παραγόμενων κτηνοτροφικών προϊόντων αφού επηρεάζει την υγεία των ζώων και δίνει μεγαλύτερη μακροβιότερη παραγωγικότητα

Θα πρέπει δε, σε κάθε περίπτωση, να επιλέγονται πρόβατα από ποίμνια ελεγχόμενα, τα οποία να διακρίνονται για τις υψηλές τους αποδόσεις και να τηρούναι, στην κατασκευή του στάβλου όλες τις προδιαγραφές μιας σωστής διαβίωσης των ζώων. Το σωστό σύστημα διατροφής, σε ποιότητα και ποσότητα ζωοτροφών, θα πρέπει να είναι διαφορετικό στα διάφορα στάδια της παραγωγής και αναπαραγωγής των ζώων.

Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σχετικά με την πιστοποίηση ως βιολογικών κυρίως των εισαγόμενων πρωτεϊνούχων πρώτων υλών ζωοτροφών, καθώς και των εγχώρια παραγόμενοι παραπροϊόντων γεωργικών βιομηχανιών και καλλιεργειών. Επομένως η διατροφή θα είναι ανάλογη και με το στάδιο που βρίσκεται το ζώο

• Κατά τον πρώτο μήνα της εγκυμοσύνης, όταν η θρεπτική κατάσταση του ζώου διατηρείται καλή συντελεί στην μείωση της εμβρυϊκής θνησιμότητας, ενώ στο τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης, οπότε η πρόσληψη βοσκήσιμης ύλης είναι και περιορισμένη, συμβάλλει στην ομαλή εξέλιξη της ανάπτυξης των εμβρύων. Κατά την διάρκεια της γαλουχίας τα ζώα "χάνουν" σωματικό βάρος που μπορεί όμως ν' ανακτηθεί αν κατά την περίοδο αυτή διατραφούν σωστά (π.χ. αύξηση της ξηράς ουσίας στο μέσο της γαλακτοπαραγωγικής περιόδου). Το ποσοστό κάλυψης των αναγκών των ζώων από βόσκηση κυμαίνεται μόνον από 30 έως 50%, ανάλογα με το σύστημα εκτροφής.

Στις πρώτες 30 ημέρες διατρέφεται με σιτηρέσιο συντήρησης + λιπαρά οξέα

Ενδεικτικά δίνεται η ακόλουθη σύνθεση ενός μίγματος: Καρποί δημητριακών 65%, πίτυρα 15%, βαμβακόπιτα 10%, σογιάλευρο 8%, αλάτι – μαρμαρόσκονη –βιταμίνες -ιχνοστοιχεία 2%.

• . Διατροφή κατά τον πρώτο μήνα της εγκυμοσύνης

Η διατροφή με σιτηρέσιο συντήρης πλούσιο σε ενέργεια έχει θετική επίδραση στον αριθμό των γονιμοποιημένων ωαρίων (πολυδυμία), ενώ η πρωτεΐνη δεν έχει και τόση σημασία. Σε ζώα με κανονικό σωματικό βάρος, χορηγούνται, για συντήρηση 550γρ. συμπυκνωμένο μείγμα με 14% πρωτεΐνη και 500γρ. άχυρο κατά ζώο. Στα αρμεγόμενα ζώα χορηγούνται επιπλέον 650γρ. συμπυκνωμένο μίγμα με 14% πρωτεΐνη για κάθε κιλό πρόβειου γάλακτος ή 500γρ. για κάθε κιλό αιγινού γάλακτος μαζί με 200γρ. χονδροειδή τροφή κατά ζώο.

• Διατροφή από το 2^ο μέχρι τον 3½ μήνα της εγκυμοσύνης

Όταν το βάρος των εγκύων ζώων θεωρείται κανονικό, τότε συστήνεται να τους προσφέρονται 600γρ. συμπυκνωμένης τροφής με 14% πρωτεΐνη και 500γρ. ποκαλάμης, ώστε να καλύπτονται οι ημερήσιες ανάγκες συντήρησής τους. Επίσης, να τους προσφέρονται 650γρ. ή 450γρ. συμπυκνωμένης τροφής και 150γρ. σανός για κάθε κιλό πρόβειο ή αιγινό γάλα, αντίστοιχα, στην περίπτωση που τα έγκυα ζώα παράγουν ακόμη γάλα.

Σε περίπτωση που τα έγκυα αιγοπρόβατα είναι παχιά, στόχος πρέπει να είναι το αδυνάτισμα τους με τον περιορισμό των πιο πάνω ποσοτήτων τροφής που χορηγούνται στα ζώα, έτσι που να χαθεί το λίπος που βρίσκεται στο χώρο του στομάχου και να δημιουργηθεί χώρος για την ανάπτυξη των εμβρύων και για την επιπλέον ποσότητα τροφής που χορηγείται κατά τον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης.

• Διατροφή κατά τις τελευταίες 45 μέρες της εγκυμοσύνης

Τις τελευταίες 45 μέρες της εγκυμοσύνης τα έγκυα αιγοπρόβατα έχουν ψηλές ανάγκες σε ενέργεια και πρωτεΐνη και άλλα θρεπτικά στοιχεία, γιατί το έμβρυο σ' αυτό το στάδιο αποκτά το 85% του βάρους του, η πολυδυμία είναι ψηλή, ο μαστός αναπτύσσεται και αρχίζει η παραγωγή και σύνθεση του πρωτογάλακτος.

Λόγω του μεγέθους του εμβρύου, ο όγκος του στομάχου περιορίζεται, γι' αυτό αποφεύγεται η υπερβολική χρήση χονδροειδών τροφών ή τροφών που καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος στο στομάχι κατά το στάδιο αυτό. Τόσο οι χονδροειδείς όσο και η συμπυκνωμένη τροφή πρέπει να είναι καλής ποιότητας.

Για κυοφορία δύο εμβρύων δίνεται σιτηρέσιο 750γρ. καλής ποιότητας χονδροειδούς τροφής και 1150γρ. συμπυκνωμένο μείγμα με 16% πρωτεΐνη. Στην περίπτωση τριών εμβρύων, οι ποσότητες αυτές αυξάνονται κατά 15%, ενώ με ένα έμβρυο οι ποσότητες αυτές μειώνονται κατά 20%. Τονίζεται ότι κάθε αλλαγή σιτηρεσίου πρέπει να γίνεται σταδιακά και όχι απότομα για να αποφεύγονται διατροφικά προβλήματα (οξέωση) και να δίνεται χρόνος στους μικροοργανισμούς του στομαχιού του ζώου να προσαρμόζονται.

• Διατροφή πριν τη γέννα

Το τάισμα ανά ημέρα που ταιριάζει καλύτερα στη περίοδο αυτή είναι :

• 1- 1,5 κιλό σανός τριφυλλιού ή βρώμης, πλούσιος σε φύλλα και ψιλοκάλαμος (άριστη ποιότητα)
• 0,5 -0,6 κιλά μίγμα γαλακτοπαραγωγής σε πέλλετς (άριστη ποιότητα). Το μίγμα γαλακτοπαραγωγής πρέπει να είναι οπωσδήποτε εμπλουτισμένο με βιταμίνες και μέταλλα. Φτιάχνεται από ποικιλία ζωοτροφών ( καλαμπόκι, κριθάρι, σόγια, μελάσα κ.λ.π.) για να εξασφαλίζεται η καλύτερη όρεξη του ζώου η οποία μειώνεται λίγο πριν και λίγο μετά τη γέννα.

• Διατροφή μετά τη γέννα

Το ημερήσιο τάισμα που ταιριάζει καλύτερα τη περίοδο αυτή είναι:

• 1- 1,5 κιλό σανός τριφυλλιού ή βρώμης

ή 4 - 5 κιλά γρασίδια βοσκής (6 - 7 ώρες σε καλή βοσκή)

• 1 - 1,5 κιλό μίγμα γαλακτοπαραγωγής.

Όταν το ζώο βόσκει, καλό είναι να τρώει και μικρές ποσότητες από άχυρο.

Το μίγμα γαλακτοπαραγωγής σε πέλλετς , λόγω της θερμικής κατεργασίας του σε 70-80^ο C, βοηθά στην αύξηση της γαλακτοπαραγωγής και της τυροκομικής απόδοσης του γάλακτος. Οι προστατευμένες πρωτεΐνες που περιέχει, είναι αυτές που εξασφαλίζουν τη παραγωγή και τη ποιότητα . Η διατροφή των ζώων συνεχίζεται με αυτόν τον τρόπο μέχρι τη περίοδο των επιβάσεων οπότε και χρειάζεται αλλαγή σιτηρεσίου με τονωτικές τροφές.

• Διατροφή νεογέννητων αμνοερειφίων

Τα αρνιά και τα κατσίκια αφού καταναλώσουν το καλής ποιότητας πρωτόγαλα για 3 - 4 ημέρες, θα πρέπει από τη 2^η εβδομάδα και μετά , μαζί με το μητρικό γάλα που θηλάζουν, να έχουν στη διάθεσή τους ειδικό μίγμα απογαλακτισμού σε μικρά πελλετάκια καθώς και σανό αρίστης ποιότητας για κατανάλωση κατά βούληση.

Τα πελλετάκια και ο σανός μοιράζονται σε χώρο ξεχωριστό από τις μάνες ,όπου πρέπει να υπάρχουν και ποτίστρες με νερό.

Ο ρυθμός ανάπτυξης των αμνοεριφίων τη περίοδο αυτή είναι ιδιαίτερα υψηλός και η μετατρεψιμότητα της τροφής που τρώνε σε σωματικό βάρος είναι από 1 - 2 προς 1. δηλαδή για κάθε 1 - 2 κιλά τροφής που τρώνε βάζουν 1 κιλό ζώντος βάρους.

Αυτά τα νούμερα δικαιολογούν και την οικονομικότητα της διατροφής σε πελλετάκια. Αν συγκρίνουμε πόσο κοστίζουν τα 1 - 2 κιλά τροφής απογαλακτισμού που ξοδεύουμε σε σχέση με το 1 κιλό ζώντος βάρους που κερδίζουμε , θα δούμε ότι η σύγκριση αυτή είναι υπέρ του πρώτου

Ο κτηνοτρόφος θα πρέπει να εξασφαλίσει, φυσικά ή τεχνικά, βοσκοτόπια. Τα πρόβατα είναι απαραίτητο να βγαίνουν στη βοσκή για μερικές ώρες κάθε ημέρα διότι:

• Γυμνάζονται και έτσι γίνονται ανθεκτικά στις ασθένειες και αυξάνει η μακροζωία τους.
• Συμπληρώνονται εκεί οι διατροφικές τους ανάγκες.
• Στη βοσκή τα ζώα έχουν την ευκαιρία να βρουν χημικά στοιχεία και βιταμίνες που πιθανόν να λείπουν από το έτοιμο σιτηρέσιο.
• Bελτιώνεται η ποιότητα του γάλακτος εξαιτίας των αρωματικών φυτών που συναντώνται στη βοσκή.
• Δίνεται η ευκαιρία στον εκτροφέα να αερίσει να καθαρίσει και να απολυμάνει το στάβλο.
• Φεύγει από τα ζώα το στρες που προκαλεί ο κλειστός χώρος. Είναι το στρες ένας σημαντικός παράγων που καθορίζει σε μεγάλο ποσοστό την υγεία, την μακροζωία, την αναπαραγωγή και την παραγωγικότητα όλων των αγροτικών ζώων. Ιδιαίτερα δε των προβάτων που θεωρούνται ως ζώα πολύ ευαίσθητα.

Οι παραγωγοί που πωλούν το γάλα σε τοπικά τυροκοµεία επηρεάζονται κυρίως από τις προσωπικές σχέσεις, έχουν µέτρια παραγωγή γάλακτος, είναι µεσήλικες, έχουν µεγάλα ποίµνια, διαθέτουν περισσότερο από το 61% της γης τους στην αιγοπροβατοτροφική εκµετάλλευση και οι οικονοµικές τους αποδόσεις είναι στο µέσο όρο.

Οι παραγωγοί που χρησιµοποιούν το εργοστάσιο του συνεταιρισµού για τη διάθεση του γάλακτος επηρεάζονται κυρίως από την τιµή πώλησης, είναι µέτριας δυναµικότητας παραγωγοί, είναι νέοι σε ηλικία, έχουν µεγάλα ποίµνια, διαθέτουν περισσότερο από το 61% της γης τους στην αιγοπροβατοτροφική εκµετάλλευση και οι οικονοµικές τους αποδόσεις είναι επίσης στο µέσο όρο.

Οι παραγωγοί που προτιµούν να διαθέτουν το γάλα στις µεγάλες γαλακτοβιοµηχανίες έχουν µονάδες µεγάλης δυναµικότητας, είναι µέσης ηλικίας, έχουν µεγάλα ποίµνια, διαθέτουν περισσότερο από το 61% της γης τους στην αιγοπροβατοτροφική εκµετάλλευση και οι οικονοµικές τους αποδόσεις είναι πάνω από το µέσο όρο.

Τέλος οι παραγωγοί που χρησιμοποιούν το γάλα για ιδιωτική κατανάλωση επηρεάζονται από την ποσότητα του παραγομένου γάλακτος, είναι µικρής δυναμικότητας, µεγάλης ηλικίας, έχουν µικρό ποίµνιο, διαθέτουν λιγότερο από 30% της γης τους στην αιγοπροβατοτροφική εκμετάλλευση και οι οικονοµικές τους αποδόσεις είναι κάτω από το µέσο όρο.

Η προβατοτροφία δεν επηρεάζεται μόνο από τις τεχνικές εξελίξεις, αλλά και από ποικίλους άλλους, κυρίως, οικονομικούς παράγοντες, όπως είναι:
(α) οι εξελίξεις στη ζήτηση των παραγόμενων προϊόντων,

(β) οι εξελίξεις στις τιμές των προϊόντων και στις τιμές των παραγωγικών συντελεστών στην εσωτερική και στη διεθνή αγορά,

(γ) η ακολουθούμενη από τις εκάστοτε κυβερνήσεις οικονομική πολιτική.

Επομένως, η Πολιτεία, οι Γεωτεχνικοί και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας, πρέπει να συμπαρασταθούν στις προσπάθειες των προβατοτρόφων για αύξηση της παραγωγικότητας των ποιμνίων τους και, κατ' επέκταση, του εισοδήματος και του βιοτικού τους επιπέδου.

Ο καλύτερος τρόπος διάχυσης επιστημονικών γνώσεων στους προβατοτρόφους είναι η εγκαθίδρυση πρότυπων προβατοτροφικών μονάδων και η παρακολούθησή τους με βάση ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, το οποίο να περιλαμβάνει

(α) αποτύπωση και ανάλυση, με ζωοτεχνικά και οικονομικά κριτήρια, της επιχείρησης

(β) η βελτίωση της παραγωγικής διαδικασίας με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα,

(γ) η παρακολούθηση της πορείας της μονάδας για τουλάχιστον μία παραγωγική περίοδο,

(δ) η αποτύπωση και ανάλυση της νέας κατάστασης,

(ε) η σύγκριση των νέων δεδομένων με τα αρχικά.